De echte D’Artagnan was geen romanheld

Ik bezoek regelmatig Maastricht, een stad die voor de Fransen onuitspreekbaar is als Maastriche. In Grand Café d’Artagnan dronk ik wel eens een smakelijk biertje. De papieren onderlegger onder mijn glas vertelde over het leven van Charles de Batz-Castelmore, beter bekend als Charles d’Artagnan.

Wat heeft d’Artagnan met Maastricht te maken? Wel, deze kapitein van de Franse musketiers – de echte d’Artagnan – werd op 25 juni 1673 in Maastricht getroffen door een Nederlands musketschot. Dit gebeurde tijdens een stormaanval door Franse troepen om de stad in te nemen. D’Artagnan kwam daarbij om het leven. Ik lees verder op de onderlegger: in het Waldeckpark, nabij het Tongerse Plein, markeert een standbeeld de plek waar Charles d’Artagnan om het leven kwam.

Weten de Limburgers niet dat de echte d’Artagnan niet de vriendelijke romanheld was uit de boeken van Alexandre Dumas? Dat men in Maastricht een standbeeld heeft opgericht voor iemand die, aan het hoofd van zijn musketiers, talloze plunderingen, verwoestingen, moorden en verkrachtingen in de Zuidelijke Nederlanden op zijn actief had? En dat was trouwens niet alleen in de Nederlanden zo. D’Artagnan was ook betrokken bij de bloedige en misdadige repressie van de opstand van de Roure in de Franse Languedoc.

Waar vind je in Frankrijk een standbeeld ter ere van de vijand van toen? En wie schreef ook alweer: “Geschiedenis is een hoer die slaapt met de overwinnaar”?

Ik doe niet mee aan de trend om standbeelden neer te halen. Maar in het geval van d’Artagnan in Maastricht zou ik er wel voor pleiten dat er een passende tekst bij het standbeeld komt, die de ware historische context van deze figuur duidelijk maakt.

25.06.2025

D’Artagnan

Op 15 april 1672 wordt Charles de Batz de Castelmore, graaf van d’Artagnan, benoemd tot generaal-majoor en kapitein-luitenant van de Musketiers van de Franse koning, en tot gouverneur van Rijsel. Het gaat hier niet om de romanheld van Alexandre Dumas, maar om de historische d’Artagnan, een hoge officier van de Franse bezettingstroepen. Als gouverneur van de bezetter genoot hij uiteraard niet veel populariteit en besloot hij daarom opnieuw op het slagveld te dienen.

Een jaar later, op 25 juni 1673, wordt hij tijdens het beleg van Maastricht dodelijk getroffen door een musketkogel. Vreemd genoeg staat de lokale overheid toe dat er in Maastricht een standbeeld van d’Artagnan wordt opgericht. Hiermee ontstaat een amalgaan van de romantische held van Alexandre Dumas en de hoge officier van een leger dat onze streken in vuur en vlam zette en hier misdaden pleegde tegen de bevolking van de Zuidelijke Nederlanden.

15.04.2025