Het graf van een jonge Duitse luitenant

We schrijven oktober 1914. Kaaster, mijn dorp, en de hele Westhoek beleven bange dagen. Op de hellingen en aan de voet van de Katsberg,  amper vier kilometer van Kaaster vandaan, stijgen overal rookkolommen op.

Het onophoudend gebulder van kanonnen maakt de inwoners doodsbang. Men hoort geweerschoten van heel dichtbij. Er wordt gevochten tot in de wijk genaamd de Thieushoek. En dat is al grondgebied Kaaster.

Enkele dagen na de slag om de Katsberg is de spanning in Kaaster, als het kan, nog meer te snijden. Mensen fluisteren dat een onbekende gesignaleerd is in het dorp. Op straat heeft hij een meisje aangesproken. Of ze wist van een gesneuvelde soldaat die hier onlangs zou zijn begraven? Het meisje heeft de man het graf aangeduid van een onbekende die laatst ter aarde werd besteld. Zijn stoffelijk overschot was enkele dagen voordien in allerijl door Engelse soldaten van de 16th Lancers naar Kaaster gebracht.

De man die het meisje aansprak (een Duitser?) verdween even snel als hij was gekomen. Geruchten liepen dat zijn makkers terug zouden komen. En dan kon men zich aan het ergste verwachten.

Een Duitse officier

De burgervader van Kaaster zweeg, maar wist wel beter. Enkele dagen voordien hadden die Engelse soldaten het stoffelijk overschot van een Duitse luitenant naar Kaaster overgebracht. Zijn lichaam lag opgebaard in het ouderlingentehuis. Inwoners die de overledene uit nieuwsgierigheid kwamen begroeten herinnerden zich een grote, knappe jonge man met bruin haar. De champetter moest een kist van wel twee meter lang in elkaar timmeren. Op 16 oktober werd hij begraven, ergens vooraan, aan de ingang van het kerkhof.

Na het verhaal van het meisje was ook de burgemeester bang voor Duitse spionnen. Daarom werd beslist om het kerkhof te sluiten. De hele oorlog lang zou het kerkhof van Kaaster alleen nog voor begrafenissen opengaan. Tot ergernis van de families die, alleen op zondag, amper enkele minuten tijd kregen om hun dierbaren te groeten.

Wat het gemeentebestuur aan niemand vertelde: men had ook de kist van de Duitse officier in alle stilte opgegraven en verplaatst naar een geheime plaats, zonder kruis of enige markering, achter de calvarie. De Duitsers mochten komen en zoeken, ze zouden hem niet vinden.

Dodelijk gewond

Waarvoor was al die geheimhouding nodig? Waarom hadden Engelse soldaten zich over deze Duitser ontfermd en hem naar Kaaster overgebracht? Om dit te begrijpen, moeten wij terug naar de gevechten op de Katsberg. Op 12 oktober 1914 probeerden Engelse soldaten van de 16th Lancers de Katsberg op Duitse troepen van het Grossherzoglich Hessiches Leib-Dragoner Regiment nr. 24 te veroveren.

Toen de Engelsen de berg veroverden waren de Duitsers gevlucht. Ze troffen enkel drie achtergelaten Duitse gewonden.  Een van de gekwetsten was in de loop van de namiddag zwaar in de buik getroffen tijdens gevechten in het gehucht de Strooien Haan.  Hij droeg de rang van luitenant en de Duitsers waren over hem zeer bezorgd. Ze hadden hem daarom naar de abdij boven op de berg gebracht waar een geïmproviseerd ziekenhuis was geïnstalleerd. Een Engelse dokter, alsook een plaatselijke geneesheer werden er nog bij geroepen.  De abt waakte persoonlijk op de zwaar gekwetste. Maar er was niets meer aan te doen en de jonge Duitse officier, net geen twintig jaar oud, stierf tijdens de nacht.

Kaaster was het eerste kerkhof buiten de conflictzone, en in Engels gebied. Daarom werd het stoffelijk overschot van de jonge Duitse officier naar hier gebracht.

Van koninklijken bloede

Pas later werd stilaan voor iedereen duidelijk wie deze jonge Duitse luitenant was.  Hij heette Maximilian, Friedrich, Eduard , prins van Hessen.

Prins Max van Hessen was op 20 oktober 1894 geboren op Schloss Rumpenheim bij Offenbach als tweede zoon van Friedrich Wilhelm prins van Hessen en Margarethe van Pruisen.

De moeder van de gesneuvelde luitenant was een zuster van …de Duitse keizer Wilhelm II en een kleindochter van de Britse koningin Victoria. Het was dus de neef van de Duitse keizer was die in een anoniem graf in Kaaster begraven werd. 

Verschillende geheime pogingen werden gedaan om het graf te lokaliseren. Tevergeefs. In 1916 probeerde de prinselijke familie van Hessen,  via gravin   vanden Steen de Jehay en de bestuurster van de Belgische school in Kaaster, inlichtingen in te winnen over de plaats waar Prins Max begraven was.  Het was evenwel zonder de Franse veiligheid gerekend die de betrokkenen prompt als spionnen ging aanklagen.

Het bleef bij deze pogingen tot na de oorlog. Na 1918 kreeg het graf van Prins Max van Hessen terug een eenvoudig wit kruis met een melding in het Frans. Op een zeldzame foto lees ik :

LTA

Prince Max de Hesse

6RTG Dragons ALLD (Allemand)

1914

Het zou nog tot in november 1926 duren voor zijn broer, Prins Wolfgang van Hessen (1896-1989), naar Kaaster zou komen om het stoffelijk overschot van zijn broer Max te identificeren en hem naar Duitsland terug te brengen. In de plaatselijke kranten verscheen een foto van een waardige Prins Wolfgang lopend achter de open lijkwagen.

De kist, met het stoffelijk overschot van Prins Max van Hessen, verliet voor altijd Kaaster, bekleed met de wapens van de prinselijke familie van Hessen.

Voor de Duitse vertaling van deze tekst klik hier.

30.10.2014

Dagklapper – augustus

1	augustus	1127	De burgers van Rijsel verjagen de indringer Guillaume Cliton, een Normandische edelman die, aangesteld door de Franse koning, aanspraak maakte op de titel van graaf van Vlaanderen. Een groot aantal soldaten komen om in de moerassen langs de Deule.
1	augustus	1432	Rogier van der Weyden (1400-1464) wordt als Meester opgenomen in de Doornikse gilde van de kunstschilders, waardoor hij een zelfstandig atelier kan openen. Zijn invloed wordt weldra merkbaar in de hele Nederlanden en ver daarbuiten, tot in Spanje en Italië toe. Hij hoort bij de Vlaamse Primitieven en wordt als de belangrijkste Europese schilder van zijn tijd beschouwd.
1	augustus	1566	De bosgeuzen verzamelen op de Kemmelberg voor ze op Nieuwpoort marcheren.
1	augustus	1674	Een tornado teistert de stad Utrecht. Het schip van de domkerk stort in.
1	augustus	1834	De humanioraleerling Julius de Vos wordt weggezonden uit het Klein Seminarie te Roeselare. Hij was de eerste zgn. “martelaar” van de Blauwvoeterie.
2	augustus	1631	Overlijden in Frankfurt am Main van de Nederlands-Duitse bankier Johann von Bodeck. Hij wordt in Antwerpen geboren op 6 september 1555, loopt school in Leiden en Nürnberg en trouwt in 1583, weer in Antwerpen, met Maria Borman, dochter van de vooraanstaande Antwerpse koopman Arnold Borman. Met zijn schoonmoeder zet hij het succesrijke wisselkantoor van zijn schoonvader verder, maar een goed jaar later verlaat hij Antwerpen bij het begin van het Spaanse beleg. Na een dramatische vlucht per schip kan hij Zeeland bereiken en van daar Lübeck. Hij vestigt zich einde 1585 in Frankfurt waar hij met zijn schoonbroer Hans Scholier een bank opricht die weldra een Europese dimensie krijgt. Hij wordt ook medeoprichter van de Frankfurter Beurs. Zijn bank, waarin ook vele Nederlandse zakenlui deel in hebben die meestal verwanten van Johann von Bodeck zijn, beheerst in de eerste decennia van de zeventiende eeuw het volledige wisselverkeer tussen Antwerpen, Frankfurt, Hamburg, Amsterdam en Venetië. In zijn buitenkantoren werken vooral Antwerpenaren, zoals Gilles de Greve en Hans ’t Kindt in Hamburg, Jaspar Quinget in Amsterdam en Petrus Haeck in Middelburg. Von Bodeck investeert zijn enorm vermogen voornamelijk in vastgoed. In Antwerpen bezat hij meerdere grote burgerhuizen. In 1630 bedraagt het vermogen van het echtpaar meer dan een miljoen gulden. Daardoor is hij ook bekend gebleven als de eerste Frankfurter miljonair.
2	augustus	1831	Tiendaagse Veldtocht van het Nederlandse leger in België waarmee koning Willem I de afscheiding van België wilde ongedaan maken en de eenheid van de Nederlanden herstellen. Daarop valt het Franse Armée du Nord België binnen en de Nederlanders sluiten een wapenstilstand, uit vrees voor een uitdeinend conflict. Naar de bevelhebber van de Franse troepen, maarschalk Gérard, werd in Antwerpen een straat genoemd.
2	augustus	1994	Overlijden in Brasschaat van de Vlaamse romanschrijver en journalist Valère Depauw. Hij wordt geboren in Ronse, maar woont het grootse deel van zijn leven in de Kapelhoeve in Sint-Job-in-‘t-Goor, beschreven in zijn autobiografisch werk Kapelhoeve, laatste haven (1962). Deze wordt nu nog bewoond door zijn zoon Ben Depauw. Als bezitter van een auto wordt Valère Depauw chauffeur van Flor Grammens bij diens talrijke acties op de taalgrens in de jaren ´30. Zijn De dood met de kogel (1950) is de meest bekende repressieroman in Vlaanderen. Hij beschrijft het engagement, het schertsproces en de terechtstelling van de Ronsense burgemeester Leo Vindevogel, de enige Belgische volksvertegenwoordiger die na 1945 werd geëxecuteerd. Andere werken van hem beschrijven o.m. de strijd van nationale minderheden in Europa, zoals de Bretoenen (Breiz atao,1964) en de Basken (Opdracht in Guernica, 1965), waarvoor hij zich actief inzet.
3	augustus	881	De West- Frankische koning Ludwig III overwint de Noormannen in Saucourt-en-Vimeu (Picardië), ten zuiden van Abbeville. Deze overwinning is het thema van het Ludwigslied dat in de stadsbibliotheek van Valencijn in de liber pilosus wordt bewaard.
3	augustus	1584	Begrafenis van Willem van Oranje in Delft.
3	augustus	1919	De town major (oorlogsburgemeester) van Ieper, de Canadese luitenant-kolonel Beckles Willson, verbiedt alle herstellingen en verbouwingen in de stad en laat borden plaatsen op de belangrijkste ruines met het opschrift : “Dit is heilige grond. Geen steen van dit weefsel mag worden weggenomen. Het is een erfenis van alle beschaafde volkeren”.
4	augustus	1347	De Engelsen komen in het bezit van Kales nadat zes burgers van de stad zich aan Edward III overleveren. Het beroemd standbeeld van de hand van Auguste Rodin (1895) voor het stadhuis herinnert nog aan dit feit.
4	augustus	1785	De Kempische jurist Jan Baptist Verlooy publiceert zogenaamd in Maastricht (om de Oostenrijkse censuur te ontlopen), maar in werkelijkheid in Brussel zijn Verlandeling op d’onmacht der moederlijke tael in de Nederlanden. Dit goed gedocumenteerde en stevig onderbouwde werk gaat door als “het eerste essay over de Vlaamse en algemeen-Nederlandse gedachte” (Dr.Jozef Smeyers) en inspireerde de hele stichtersgeneratie van de Vlaamse Beweging, waaronder Jan Frans Willems, (1793-1946), Jacob Lodewijk Kesteloot (1778-1852) en vele anderen.
4	augustus	1817	Geboorte in Hussum in Schleswig-Holstein van de Duitse schrijver en dichter Theodor Storm (Der Schimmelreiter).
4	augustus	1853	Oprichting van het Comité Flamand de France door de Frans-Vlaamse rechter Edmond de Coussemaker (1805-1876), ook befaamd als etnoloog en musicoloog.
4	augustus	1853	August Heinrich Hoffmann von Fallersleben wordt verkozen tot lid van het Comité Flamand de France. In september 1837 had hij in de stadsbibliotheek van Valencijn in de Liber Pilosis het handschrift ontdekt van het Ludwigslied.
4	augustus	1859	Geboorte in Vaga in Noorwegen (Oppland) van  Knut Hamsun, met zijn echte naam Knut Petersen, romanschrijver en Nobelprijswinnaar voor literatuur (1920). Overleden op 19 februari 1952.
4	augustus	1914	Inval van de Duitse troepen in België. De eerste Duitser worden in de vroege ochtend opgemerkt door enkele rijkswachters te Gemmenich. Zij brengen het bericht over maar geraken met de Duitsers in gevecht te Wezet (Visé) waarbij wachtmeesters Thill en Henrion sneuvelen.
5	augustus	1529	Zogenaamde “Damesvrede” van Kamerijk waarbij de koning van Frankrijk Frans I verzaakt aan zijn leenheerschap over Artesië en Vlaanderen ten voordele van keizer Karel V. De Zomme is voortaan de zuidergrens van de Nederlanden.. De “Damesvrede” werd zo genoemd omdat de onderhandelingen gevoerd werden door Margaretha van Oostenrijk (tante van Karel V) en Louise de Savoye (moeder van de Franse koning). De dames hadden nauwe familiebanden: Margaretha was zelf een telg van de hertogelijke familie van Savoy en was de weduwe van Filibert van Savoy, de broer van Louise.
5	augustus	1781	Admiraal Johan Arnold Zoutman (1724-1793), bevelhebber van de Nederlandse vloot tijdens de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog, verslaat de Engelse vloot in de Slag bij de Doggersbank.
5	augustus	1976	Overlijden in Bergen (Noord-Holland)van de “Prins der Nederlandse dichters” Adriaan Roland Holst. Van hem zijn deze mooie verzen uit het gedicht De ploeger (1917) : Ik zal de halmen niet meer zien Noch binden ooit de volle schoven, Maar doe mij in den oogst geloven Waarvoor ik dien Met het standbeeld van Adriaan Roland Holst in Bergen, op de hoek van de Hoflaan bij de Ruïnekerk, is iets merkwaardigs gebeurd. Toen het er eenmaal stond, vond men het werk van beekhouwer Mari Andriessen “goed maar te klein” … De kunstenaar wilder er echter niet opnieuw aan beginnen. Het werd dan tot het huidige formaat “vergroot” door Theo Mulder, zijn leerling en vriend.
6	augustus	1302	De Vlaamse stadsmilities achtervolgen het Franse leger dat ze op 11 juli te Groeninge hebben verslagen. De stad Rijsel opent haar poorten voor de Vlamingen.
6	augustus	1661	Vrede van Den Haag waardoor Nieuw Holland (Nederlands-Brazilië) wordt afgestaan aan Portugal voor 63 ton goud. Portugal, van zijn kant, geeft Ceylon en de Molukken aan de Republiek der Zeven Nederlanden.
7	augustus	1479	Maximiliaan I van Oostenrijk verslaat in de slag bij Enguinegatte de troepen van de Franse koning Lodewijk XI die onder leiding van Philipe de Crévecoeur staan.
7	augustus	1867	Geboorte van de Duitse expressionistische schilder Emil Nolde (geboren als Emil Hansen) in Nolde, Schleswig-Holstein. Hij sympathiseerde heel vroeg met het nationaal-socialisme, maar zijn werk werd desondanks in 1937 door de nazi’s als “Entartete Kunst” gebrandmerkt. In Seebull, zijn voormalige woonplaats vlakbij de Deense grens, bevindt zich thans het Noldemuseum.
7	augustus	1962	Overlijden in Gent van de Vlaamse neoromantische schrijver Filip De Pillecyn, schrijver van o.m. Hans van Malmedy (1935) en De soldaat Johan (1942). Tijdens de Eerste Wereldoorlog behoort hij tot de leiding van de Frontbeweging in de loopgraven aan de IJzer. Na de Tweede Wereldoorlog belandt hij in de cel wegens “culturele collaboratie”. Hij wordt na zijn vrijlating lid van het IJzerbedevaartcomité, waarvan hij in 1920 een der oprichters was.  Pas in 1980 verschijnen postuum zijn celbrieven onder de titel Face au mur. Filip de Pillecyn werd door Gerard Walschap beschouwd als “de Prins der Nederlandse Letteren”. Hij ligt naast andere grote figuren uit de Vlaamse culturele wereld begraven op het Campo Santo in Sint-Amandsberg. Om zijn nagedachtenis te eren, werd in zijn geboortedorp Hamme een Filip de Pillecyn-monument opgericht aan de monding van de Durme. Het monument bestaat uit een drietal personages uit de romans van de Pillecyn: de pestlijder Rochus in liggende houding met een hond die zijn wonden likt en boven hem de statige soldaat Johan die richting Hamme kijkt; langs de waterkant Leda en de veerman uit De Veerman en de Jonkvrouw. Al deze figuren zijn verbonden door een sierlijke nevel die uit het water opstijgt.
8	augustus	870	Verdrag van Meerssen bij Maastricht: de kleinzonen van Karel de Grote, Karel de Kale en Lodewijk de Duitser, verdelen het bezit van hun in 869 overleden neef Lothar II tussen wat later Frankrijk en Duitsland zullen worden. De Nederlandse gouwen zullen daardoor voor lange tijd deels onder Franse, deels onder Duitse suzereiniteit vallen. Het Middenrijk gaat teloor totdat de hertogen van Bourgondië er de bestanddelen weer van verzamelen.
8	augustus	1583	De stad Belle in Frans-Vlaanderen wordt voor de derde keer in brand gestoken door de Franse troepen ( een eerste keer in 1213 door de troepen van Philippe Auguste, en tweede keer in 1478 door de troepen van Lodewijk XI).
8	augustus	1906	Geboorte te Sint-Baafs-Vijve van de schrijver  en vriend van Frans-Vlaanderen  André Demedts (1906-1992).
8	augustus	1956	Mijnramp in Le Bois du Casier, Marcinelle, waarbij 261 mijnwerkers om het leven komen.
9	augustus	1494	Overlijden te Brugge van Hans Memling, een van de belangrijkste Vlaamse Primitieven.
9	augustus	1901	Wetsvoorstel Coremans over de vervlaamsing van het gehele middelbaar onderwijs. De indiener van het voorstel was de Antwerpse politicus en voorman van de Meetingpartij Edward Coremans (1835-1910). Deze filoloog en jurist had zich eerder al laten opmerken door als eerste in de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers een rede in het Nederlands uit te spreken. Dat gebeurde in 1868, 38 jaar na de Belgische onafhankelijkheid. Hij was ook de auteur van de “Gelijkheidswet” van 18 april 1898 over het gebruik van het Nederlands in de officiële bekendmakingen. Voor deze wet werden de wetten in België uitsluitend in het Frans gestemd, bekrachtigd, afgekondigd en bekendgemaakt. Voor een rechtsgeldige Nederlandse versie van de Belgische grondwet wordt het nog wel wachten tot … 1964!
10	augustus	1096	De Eerste Kruistocht vertrekt onder de leiding van Godfried van Bouillon, zoon van Eustaas II, graaf van Bonen (Frans-Vlaanderen).
10	augustus	1557	De Spanjaarden overwinnen de Franse legers in Saint-Quentin (Sint-Kwinten).
10	augustus	1566	De Beeldenstorm breekt uit te Steenvoorde (Frans-Vlaanderen) met de bestorming van het Sint-Laurentiusklooster. Het is de start van een opstand die zich in de hele Nederlanden gaat verspreiden.
10	augustus	1678	De vrede van Nijmegen wordt gesloten  tussen Frankrijk en de Nederlanden.  Heel westelijk West-Vlaanderen wordt  aan de Franse koning afgestaan, zeer tegen de zin van de bevolking. Bij de vrede van Utrecht in 1713 blijven enkel de kasselrijen Belle, Kassel, Sint-Omaars, Ariën, Kamerijk, Bouchain, Condé, Valensijn, Maubeuge en Bavay bij Frankrijk.
10	augustus	1678	De vrede van Nijmegen wordt gesloten tussen Frankrijk en de Nederlanden. De kasselrijen Belle, Kassel, Sint-Omaars, Ariën, Kamerijk , Bouchain, Condé, Valensijn, Maubeuge en Bavay worden aan de Franse koning afgestaan, zeer tegen de zin van de bevolking.
11	augustus	1302	Na Rijsel moeten de Fransen ook Dowaai ontruimen voor de oprukkende Vlaamse stadmilities, tot vreugde van de plaatselijke bevolking.
11	augustus	1674	Slag bij Seneffe (Henegouwen): een geallieerde leger, samengesteld uit Nederlandse, Spaanse, Oostenrijkse en Duitse troepen, onder leiding van stadhouder Willem III, levert tien uren lang slag met het Franse leger onder maarschalk Lodewijk II van Bourbon-Condé. Na enorme verliezen langs beide zijden trekken beide legers zich van het slagveld terug. De Fransen claimen de overwinning.
12	augustus	1099	Godfried van Bonen (“van Bouillon”) verslaat de Saracenen. Het Koninkrijk Jeruzalem wordt gesticht.
12	augustus	1638	Overlijden in Emden (Oost-Friesland) van Johannes Althusius, calvinisitisch rechtsgeleerde en denker, raadssyndicus van Emden, het zogenaamde “Genève van het Noorden”. Althusius was o.m. de theoreticus van het subsidiariteitsprincipe en van de confederale staatsidee die hij verdedigt in zijn meeste befaamde boek Politica methodice digesta, atque exemplis sacris et profanis illustrata (1603). Hij was de eerste rechtswetenschapper benoemd aan de Nassause academie van Herborn, die in 1584, mede op aandringen van Willem van Oranje, werd opgericht.
13	augustus	1695	Op bevel van Lodewijk XIV voert het Franse leger van de hertog van Villeroy terreurbombardementen uit op Brussel. Meer dan drieduizend bommen verwoesten de stad. De Grote Markt, met haar prachtige historische gevels, wordt volledig vernield. Zelfs Napoleon heeft het later over “een barbaarse en nutteloze daad” om deze schandelijke agressie te beschrijven.
13	augustus	1939	Gerard Walschap voltooit te Wenduine de eerste versie van zijn roman Houtekiet.
13	augustus	1940	Overlijden van Georges Blachon auteur van Pourquoi j’aime la Flandre, vertaald door Stijn Streuvels onder de titel Waarom ik Vlaanderen liefheb.
14	augustus	1771	Geboorte te Edinburg van de Schotse dichter en schrijver Walter Scott.
14	augustus	1925	De Franse minister van openbaar onderwijs Anatole de Monzie weigert om de regionale talen te laten onderwijzen. In Frans-Vlaanderen wordt er scherp gereageerd.
15	augustus	1566	In het Land van het Vrijleen (le Pays de l’Alloeu), Frans Vlaanderen , bestaande uit o.m. de gemeenten Laventie (Leuentijs), Fleurbaix (Vloerbeek), Sailly-sur-la-Lys (Zelleken) en La Gorgue (Gorge) bootsen de calvinisten een katholieke processie na door een ezel te laten opstappen onder het baldakijn (in Estaires/ Stegers), of een bok (in La Gorgue), of nog door een kat op te sluiten in het tabernakel van de kerk van Merville (Mergem).
15	augustus	1969	Overlijden van de romanschrijver Stijn Streuvels, 98 jaar. De tekst van zijn rouwprentje heeft hij zelf geschreven:  Afscheid Ik heb lang en gelukkig geleefd, heb mij met weinig tevreden gesteld, niets gevraagd en veel gekregen, en van alle goede dingen voldaan, zachtjes ter Go gegaan.
16	augustus	1513	De tweede slag van Enguinegatte (Ingwingate, Frans-Vlaanderen), “Dag van de sporen”, genaamd: de verenigde legers van keizer Maximiliaan van Oostenrijk en Hendrik VIII van Engeland verslaan de Franse troepen. Ridder Bayard, in allerijl door de Franse koning uit Italié teruggehaald, kan het tij niet keren en geeft zich over.
17	augustus	1585	Val van Antwerpen. Na een beleg van veertien maanden is burgemeester Marnix van Sint-Aldegonde verplicht de stad Antwerpen over te geven. De Spaanse bevelhebber Alexander Farnese doet er zijn intrede op 27 augustus. Hiermee komt Antwerpen, samen met ongeveer de hele Zuidelijke Nederlanden, opnieuw onder het gezag van Spanje.
17	augustus	1800	Geboorte in St Quentin van Charles Latour Rogier. Onder de naam Charles Rogier is deze Fransman de geschiedenis ingegaan als de voorvechter van het Belgisch separatisme. Van hem is deze uitspraak uit 1830: “De eenheid van taal is een noodzakelijke basis voor een stevige staat en het Frans moet de taal van België worden. Deze eenheid van taal kan men best bereiken door kandidaten uit Wallonië en Luxemburg te kiezen voor het leger, de administratie en het gerecht. De Vlamingen zullen aldus gedwongen worden Frans te leren”.
17	augustus	1834	Geboorte in Harelbeke van Peter Benoit, Vlaamse componist, muziekpedagoog, romantisch nationalist en vrijzinnige. Het gebruik van de moedertaal in de muziekopvoeding beschouwde hij als essentieel. Hij ijverde o.m. voor een vernederlandsing van het muziekonderwijs, voor een Vlaamse opera, een Vlaams muziekfestival, Vlaams muziektheater in kleine steden en voor culturele samenwerking met Nederland.
17	augustus	1957	Overlijden in Malo-aan-Zee bij Duinkerke (Frans-Vlaanderen) van de houtsnijder, meubelmaker en schrijver Jozeph Dezitter, auteur van verschillende geïllustreerde boeken over huizen, kapellen en molens van de Westhoek, alsook over de steden Broekburg en St-Winoksbergen.
18	augustus	1304	Slag bij Pevelenberg (Frans-Vlaanderen) tussen de troepen van de Franse koning Filips IV de Schone en het Vlaams leger. Beide partijen beschouwen zich als overwinnaar.Tijdens de slag sneuvelt Willem van Gullik, een van de bezielers van het Vlaamse leger in de Guldensporenslag.
18	augustus	1900	Overlijden van de Rijselse dichter Albert Samain, bekend van zijn gedicht “O ma terre de Flandre”.
18	augustus	1950	Julien Lahaut, communistische politicus, wordt vermoord. Enkele dagen eerder, op 11 augustus , riep hij in het parlement tijdens de eedaflegging van koning Boudewijn “Vive la république !”. Deze versie wordt echter betwist. Op dit ogenblik loopt nog een historisch onderzoek van het SOMA (Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij), waarvoor het € 200.000 kreeg toebedeeld, om uit te maken wie “Vive la république” zou hebben geroepen en in welke omstandigheden Lahaut werd vermoord.
19	augustus	1493	Maximiliaan I , beter bekend als Maximiliaan  van Oostenrijk, wordt keizer van het Heilig Roomse Rijk. Op de zelfde dag huwt hij te Gent Maria van Bourgondië, dochter van Karel de Stoute en erfgename van zowel het hertogdom Bourgondië als van nagenoeg alle Nederlandse gouwen. Bij zijn overlijden in 1519 wordt hij opgevolgd door zijn kleinzoon Karel V, onze keizer Karel.
19	augustus	1604	Prins Maurits van Nassau herovert Sluis in Zeeuws-Vlaanderen op de Spanjaarden. Zijn neef Lodewijk Gunther van Nassau sterft enkele weken later aan de gevolgen van de belegering.
19	augustus	1914	Duitse Uhlanen brengen 168 burgers om in Aarschot.
20	augustus	1566	Beeldenstorm te Antwerpen.
20	augustus	1672	Johan de Witt, raadspensionaris van Holland en daarmee de belangrijkste staatsman van zijn tijd, wordt samen met zijn broer Cornelis gemarteld en vermoord tijdens een volksopstand, opgezet door de aanhangers van stadhouder Willem III van Oranje Nassau. De Witt kreeg een nekschot; zijn lijk werd ontkleed, ondersteboven opgehangen, ontmand en ten dele opgegeten. Zijn hart werd door Dirck Verhoeff uit het lichaam gesneden en samen met het hart van zijn broer nog jaren lang tentoongesteld. De duim en tong van de gebroeders de Witt zijn nu te vinden in het Haags Historisch museum. De vinger van het bronzen standbeeld van Johan de Witt in Den Haag wijst naar de plek waar hij en zijn broer gelyncht zijn: het Groene Zoodje (de vaste standplaats van het schavot).
21	augustus	1863	Geboorte in Marcinelle van de socialistische jurist, politicus en diplomaat Jules Destrée. In zijn bekende Lettre au roi sur la séparation de la Wallonie et de la Flandre (1912) schrijft hij : “il y a en Belgique des Wallons et des Flamands, il n’y a pas de Belges”. Destrée stierf in 1936. Met zijn nalatenschap werd in 1988 het Musée Jules Destrée opgericht.
22	augustus	1128	Blijde intrede van Graaf Dirk van den Elsas in de stad Sint-Omaars (Frans-Vlaanderen).
22	augustus	1567	Fernando Álvarez de Toledo, hertog van Alva, maakt zijn intrede te Brussel als landvoogd van de Nederlanden. Zijn schrikbewind leidde tot een verheviging van de opstand in de Nederlanden.
23	augustus	1328	Tweede slag bij Kassel: een volksleger van 16.000 Vlamingen wordt verslagen door de troepen van de Franse koning Filips VI. De Vlaamse aanvoerder was Nikolaas Zannekin een boer uit Lampernisse bij Veurne. Hij sneuvelt tijdens de slag met 9.000 van zijn Kerels. De meeste Frans-Vlaamse dorpen hebben heel wat doden te betreuren. Hun militaire overwinning volstond de Fransen niet, ze organiseerden een ware repressie. Honderden opstandelingen werden terechtgesteld en vele anderen voor eeuwig uit Vlaanderen verbannen. Willem de Deken, de burgemeester van Brugge, werd naar Parijs gevoerd en daar terechtgesteld: zijn handen werden afgehakt waarna hij op een mat door de straten van Parijs tot aan de galg werd gesleept en opgehangen.
23	augustus	1956	Overlijden in Kortrijk van Jos Speybrouck, Vlaamse kunstschilder, illustrator en ontwerper van kostuums en praalwagens voor stoeten.
24	augustus	1795	Het eentalig onderwijs wordt in Frankrijk ingevoerd.
24	augustus	1815	Afkondiging van de Grondwet van het herenigde Koninkrijk der Nederlanden.
24	augustus	1930	Ingebruikneming van de eerste IJzertoren te Diksmuide.
25	augustus	1885	Overlijden in Poperinge van Leonard De Bo, schrijver van het Westvlaamsch Idioticon.
25	augustus	1888	Guido Gezelle noteert: Dat walsch is Valsch is! .
26	augustus	1346	Het Engelse leger onder leiding van koning Edward III verslaat de Fransen nabij Crécy (Picardië). De Fransen verliezen 20.000 man. Ze hadden geen lessen getrokken uit hun nederlagen tegen het voetvolk, zoals die van de Guldensporenslag in 1302. De Franse ruiterij wordt afgemaakt door de Engelse boogschutters. De Engelsen gebruiken in Crécy voor het eerst buskruit, maar hun kanonnen hebben geen invloed op het verloop van de slag.
26	augustus	1559	Filips II scheept in Vlissingen in en vertrekt naar Spanje om nooit meer naar de Nederlanden terug te keren.
26	augustus	1841	August Heinrich Hoffmann von Fallersleben schrijft op Helgoland “Das Lied der Deutschen” beter bekend als het Duitse nationale volkslied “Deutschland, Deutschland über alles”, op een melodie van Joseph Haydn. Deze melodie uit 1797, de Kaiserhymne, was het Oostenrijkse nationale volkslied tot 1918.
27	augustus	1585	Tien dagen na de val van Antwerpen wordt burgemeester Marnix van Sint-Aldegonde uit de Zuidelijke Nederlanden verbannen.
27	augustus	1827	Geboorte in München van Charles de Coster, auteur van La légende et les aventures héroïque, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandre et ailleurs.
27	augustus	1906	Het Nederlands wordt opnieuw de officiële taal voor het bestuur en de administratie in Antwerpen.
28	augustus	1328	Zannekin en zijn Kerels verliezen de tweede slag bij Kassel van de troepen van de Franse koning Filips VI van Valois. Zannekin sneuvelt tijdens de strijd tegen de Fransgezinde politiek van de Vlaamse graaf Lodewijk van Nevers.
28	augustus	1667	De stad Rijsel capituleert. Lodewijk XIV zweert dat hij de vrijheden en voorrechten van de stad zal respecteren, maar breekt later zijn woord.
28	augustus	1913	Koningin Wilhelmina opent het Vredespaleis in den Haag.
29	augustus	1475	Verdrag van Picquigny dat een definitief eind maakt aan de Honderdjarige Oorlog. Het verdrag is niet gunstig voor Frankrijk, maar ze bekomen wel dat de Engelsen hun steun aan de hertog van Bourgondië opzeggen. Dit verzwakt aanzienlijk de positie van Karel de Stoute die twee jaar later zal omkomen in de slag bij Nancy.
29	augustus	1645	Overlijden in Rostock in Mecklenburg van Hugo de Groot, de grootste Nederlandse jurist ooit en grondlegger van het volkenrecht. Hij ligt begraven in de Nieuwe Kerk in Delft, vlakbij Prins Maurits van Nassau.
29	augustus	1862	Geboorte te Gent van de schrijver Maurice Maeterlinck, Nobelprijswinnaar voor literatuur in 1911.
29	augustus	1939	De Nederlandse regering roept de algemene mobilisatie uit. Snel blijkt dat de training en de bewapening van het Nederlands leger ondermaats is.
29	augustus	1943	Zeventiende en laatste congres van het Vlaams Verbond van Frankrijk.
30	augustus	1831	Londen dwingt de Franse troepen zich terug te trekken uit België. Frankrijk was België binnengevallen n.a.v. het Tiendaagse Veldtocht van het Nederlands leger. Zie ook 2 augustus.
31	augustus	1522	Adriaan Floriszoon Boeyens uit Utrecht wordt bekroond tot paus Adrianus VI. Hij is tot heden de enige Nederlandse paus. Hij studeerde theologie aan Leuvense universiteit waar hij in 1489 hoogleraar en pastoor van het begijnhof werd.
31	augustus	1710	De Frans-Vlaamse stad Bethun komt even in Nederlandse handen.

01.08.2014

Vlamingen vieren de Slag bij Waterloo

De band die machtige volkeren tot één groot doel verenigt, zal op het slagveld steviger en inniger worden. Russen, Pruisen, Oostenrijkers, gij strijdt voor één zaak, gij strijdt voor de vrijheid van Europa, voor uw onafhankelijkheid. Proclamatie van de Oostenrijkse generaal Schwarzenberg (15 oktober 1813)

Volgend jaar herdenkt men de 200 ste verjaardag van  de slag bij Waterloo. 

Al grasduinend in  oude boeken ontdekte ik in de uitgave  Schets eener Geschiedenis der Vlaamsche Beweging  van de Liberale flamingant Paul Fredericq (1850-1920)) het merkwaardig  relaas van een vroegere viering van deze Slag.

Wij schrijven 22 juni 1890, het jaar van de 75^ste verjaardag van de Slag bij Waterloo. Jonge Vlaamsgezinden uit Brussel beslissen de beroemde Slag  op eigen wijze,  met een optocht  in Waterloo, te vieren. 400 Vlamingen, gesteund door enkele Engelsen en Duitsers nemen eraan deel.  Franstalige tegenbetogers protesteren onder de kreten van A bas les faux Belges!  en Vive la France! Over ‘valse’ Belgen gesproken!

Aan de voet van de beroemde leeuw worden toespraken gehouden, o.m. door de Brusselse advocaat Maurits Josson (1855-1926) gevolgd door het zingen van de nationale liederen van de overwinnaars van toen :  de Vlaamse leeuw, God save te Queen, Die Wacht am  Rhein en  Wiens Neerlandsch bloed.

De Brusselse en Franstalige kranten bespreken chagrijnig het voorval als “een uitdaging tegen Frankrijk en als een ondraaglijke  flamingante overdrijving.”

De organisatoren reageren, tot furie van de Fransdolle pers, met een manifest waarin terecht werd aangeklaagd dat Frankrijk sinds de middeleeuwen dit land  niet minder dan  vijftig keren in acht eeuwen tijd binnenviel en in totaal niet minder dan 125 jaar lang bezette.

Een socialistische agitator

Even heftig als kluchtig  is ook de  reactie van de socialistische volksvertegenwoordiger en agitator  Léon Defuisseaux (1841-1906), tijdens een meeting in Verviers. Ik vertaal:

“Een coalitie van flaminganten, klerikalen en Pruisische corporalen heeft onlangs een belachelijke betoging georganiseerd op het slagveld van Waterloo, een beledigende betoging voor heel Wallonië en Frankrijk, ons oud en onvergetelijk vaderland.

Voor wie,  op het graf van de Franse soldaten, het verlies van de  Nederlandse nationaliteit betreurt, antwoorden we vandaag  fier de naam van Galliër  te dragen en  van de trotse afstammelingen   van de Franse Revolutionairen van 1789 te zijn”.

Overwinning of nederlaag?

Dezelfde Defuisseaux stelt voor een tegenbetoging te organiseren in Jemmapes, om de Franse overwinning van 06 november 1792- en dus de nederlaag van zijn eigen land-   te herdenken.

Zo gezegd zo gedaan : deze betoging wordt gepland op 6 november 1890. In Frankrijk  deden de kranten duchtig mee. En, stel je voor : de gemeenteraad van Parijs nam zelfs de moedige beslissing zich officieel te laten vertegenwoordigen op deze betoging.

De  Belgische premier Auguste Beernaerts (1829-1912) maakte wijselijk een einde aan de klucht door de Jemmapes-betoging simpelweg te verbieden. Terwijl koning Leopold, die de situatie blijkbaar eens te meer en terecht niet vertrouwde, veiligheidshalve toch naar Berlijn reisde om een mogelijke ….aanval van België  door Frankrijk met de Duitsers te bespreken.

Een school genoemd naar de vijand

Twee jaar later, op 26 juni 1794,  is er nog de Slag bij Fleurus waarbij de Franse revolutionaire troepen, onder leiding van maarschalk Jean-Baptiste Jourdan (1762-1833), de Zuidelijke Nederlanden binnenvallen en het Oostenrijkse leger verslaan.

Weer  een ‘overwinning’ volgens de Waalse kameraden. Het leidt dit maal tot niet minder dan de Franse bezetting van de volledige Zuidelijke Nederlanden.

Reden te meer  om dit te vereeuwigen door, n.a.v. van de 200ste verjaardag van de slag in 1994, de grootste middelbare school van de stad Fleurus naar de vijand van 1794 te noemen. Een ‘koninklijk’ atheneum nog wel, het Athénée Royal Jourdan, genoemd naar een  hogere officier, komend uit een vijandig,  revolutionair land dat zijn koning één jaar voordien heeft terechtgesteld. Surrealistisch inderdaad.

Ik twijfel er niet aan dat  200^ste verjaardag van de Slag van Waterloo  ons volgend jaar opnieuw heel wat Fransdolle parels en liefdesverklaringen aan het ‘verloren’ vaderland gaan opleveren. Wordt vervolgd!

14.04.2014

De schat van koning Childeric

Op 27 mei 1653  wordt in Doornik een merkwaardige vondst gedaan: bij  de afbraak van een huis in de buurt van de  Sint-Brixiuskerk botst men toevallig op een schat in een onbekend graf.

Jean-Jacques Chifflet, bekende arts en archeoloog, wordt erbij geroepen. Dankzij het rijk geïllustreerd boek dat hij  erover schrijft zijn we goed gedocumenteerd over deze vondst. Zijn  boek, uitgegeven in Antwerpen, is volgens Jan Lampo “een van de allereerste ‘wetenschappelijke’ opgravingverslagen” uit de geschiedenis.

Een heidens graf

Naast een complete wapenuitrusting met zwaard, messen , werpbijl, speer en schild ontdekt men ook een ware schat aan munten en juwelen.  Wat  de aandacht trekt is  een driehonderdtal in goud vervaardigde versieringen in de vorm van een insect, de verslagen uit die tijd spreken van ‘bijen’. Driehonderd gouden ‘bijen’ dus, die de mantel van de overledene hebben gesierd. Het kan niet anders  of hier moet een bijzonder iemand begraven zijn.

Midden  deze schat ligt een skelet met daarnaast een gouden ring versierd met de beeltenis van een langharige man met wapenuitrusting,  en waarop de tekst Childerici regis  is gegraveerd.

21 paardenoffers alsook een gouden ossenkop met zonnemotief, symbool voor de Germaanse god Thor, duiden aan dat het om een heidens graf gaat.

De ring van koning Childeric

 Childerici regis : ‘dit is de ring van koning Childeric’. Wat een vondst! Het is niets minder dan het graf van Childeric I, koning van de salische Franken, (ca 436-481) dat men heeft blootgelegd.

De grootvader van koning Childeric, Chlodio (? – ca 448), had rond 430 Doornik als residentiestad gekozen. De zoon van Chlodio, Merovech (? –  ca 458), vader van Childeric, was de stichter  van de Merovingen, de  koninklijke Frankische dynastie  die naar hem werd genoemd.  Het koninklijk domein met het koninklijk paleis, het zgn. Tornacense palatium, waar het graf van Childeric zich ooit bevond,  moet dus in de wijk rond de Sint-Brixiuskerk, het zgn. quartier Saint Brice, hebben gestaan.

De zoon van koning  Childeric, Chlodovech (ca 466-511), beter bekend als de machtige Frankische koning Clovis, zal later de hoofdstad van zijn rijk van Doornik naar Parijs verhuizen.

Geroofd en weggegooid

Bij deze belangrijke ontdekking loopt een en ander fout. Men vermoedt dat  een deel van de schat in de zakken van de plaatselijke bevolking verdween. De belangrijkste stukken werden  evenwel door de gouverneur van de Nederlanden aan de Oostenrijkse keizer gestuurd. De schat wordt vervolgens  aan de Franse koning Lodewijk XIV geschonken en komt zo in Franse handen terecht.

Later, in 1831  wordt ze in Parijs geroofd en door de vluchtende dieven  in  de Seine geworpen.

Over bijen, boomkrekels en nachtvlinders

De gouden insecten op de mantel van koning Childeric werden  door een vergissing van Chifflet eeuwenlang als ‘bijen’ aanzien. Bijen als symbool van  onsterfelijkheid.

Op de tekeningen  die van de schat van koning Childeric gemaakt zijn  (zie illustraties)  herken ik  evenwel  geen ‘bij’ maar eerder een nachtvlinder of mot. Sommige auteurs hebben het over een boomkrekel en kennen aan dit insect trouwens dezelfde symboliek toe als aan de bijen.

Napoleon

Dezelfde vergissing begaat een paar eeuwen later keizer Napoleon als hij zich  door de met gouden ‘bijen’  versierde mantel van koning Childeric voor zijn  keizerlijke mantel laat inspireren. Hier ligt ook de oorsprong van de bij op het keizerlijk wapenschild.  

Al bij de kroning zat de mot in de mantel van Napoleon.

14.04.2014