Ik wil mijn Marnixvrienden niet ontgoochelen. Maar de twijfel over Marnix van Sint-Aldegonde als mogelijke auteur van het Wilhelmus wordt dezer dagen bevestigd.
Nihilisten van allerlei pluimage maken zich tegenwoordig druk over de hedendaagse relevantie van de tekst van het Wilhelmus. Terwijl ernstige onderzoekers, met behulp van nieuwe computertechnieken en analyses, naarstig bezig zijn om de historische context en het auteurschap van oude teksten nader te duiden.
Eén daarvan is de Brabander Mike Kestemont, literatuurwetenschapper verbonden aan de Universiteit Antwerpen. In samenwerking met onderzoekers uit Utrecht en Amsterdam past hij de digitale methode toe op historische teksten en literatuur. Om de identiteit van de auteur van een anoniem stuk te traceren wordt een digitale vingerafdruk gemaakt. Aan de hand van onder meer de statistische frequenties van bepaalde woorden kan men patronen detecteren die een mogelijke identiteit geven aan een historisch document. Dit specialisme draagt een naam : ‘Digital humanities’.
Het Wilhelmus, de nationale hymne van Nederland daterend uit ca. 1570, geldt als het oudste volkslied ter wereld. De auteur van het lied bleef tot vandaag een nobele onbekende. Het werd door de eeuwen heen aan de meest diverse namen toegekend: Bathasar Houwaert, Adrianus Saravia, Willem van Haecht, Dirck Volckertszoon Coornhert, enz. enz. Meest geciteerd in de reeks van mogelijke auteurs blijft Marnix van Sint-Aldegonde. Echter zonder zekerheid.
Mike Kestemont heeft ook het Wilhelmus op de digitale rooster gelegd. Even leek het dat Marnix inderdaad als auteur zou worden bevestigd. Maar na bijkomende vergelijking met nog meer schrijvers uit de 16de eeuw kwam een totaal onverwachte naam uit de bus. Absolute zekerheid zullen wij wellicht nooit hebben maar de meest waarschijnlijke naam als dichter van het Wilhelmus is: Pieter Datheen!
In mijn boek Kinderen van de Beeldenstorm. Tien bekende, beruchte of vergeten Zuid-Nederlanders in de geuzentijd dat vorige maand verscheen* bespreek ik uitvoerig de figuur van Pieter Datheen (1531-1588), beter bekend onder zijn Latijnse naam Petrus Dathenus.
Hij was een leidende figuur van het radicaal calvinisme in de zuidelijke Nederlanden. Pieter werd geboren op de Kasselberg, vandaag in Frans-Vlaanderen, en studeerde aanvankelijk geneeskunde, plantkunde en theologie.
In zijn tijd werd hij snel beroemd als begaafd volksredenaar, vertaler van de eerste Nederlandse psalmenvertaling en van het Heidelbergse catechismus. Door B.J.W. de Graaff wordt hij geprezen als ‘Nederlands grootste reformator der 16de eeuw’.
Rond 1570, in de periode dat het Wilhelmus werd geschreven, was hij nog zeer verwant met Willem van Oranje. Later zal Dathenus zich verzetten tegen de religieuze politiek van Oranje en zo in disgratie vallen. Dit kan de reden zijn dat zijn naam nooit als auteur van het Nederlands volkslied wordt gemeld. Zijn psalmenvertaling bevestigt dat hij over het nodige talent beschikt: Dathenus heeft niet alleen een goede pen maar beheerst ook muziek en zang.
Een Zuid-Vlaming als dichter van het Wilhelmus? Marnix schreef (met zekerheid):
HOE COND ICK U MIJN BROEDERS OYT VERGETEN
DAAR WIJ TOCH ZIJN IN EENEN STRONCK GHEPLANT
Wido Bourel
*Meer informatie over mijn boek Kinderen van de Beeldenstorm, en over Pieter Datheen
12.05.2016