Marten Heida (1929 – 2020)

In de ban van de Nederlanden ‘extra muros’

Marten Heida, jarenlang actief in de Vereniging / Stichting Zannekin en in het ANV, is op 30 mei van ons heengegaan. Een jaar geleden vierden wij nog zijn 90^e verjaardag, samen met zijn familie en vrienden uit Nederland en Vlaanderen. Heit, als trotse Friese stamvader, overschouwde rustig het gebeuren en zei dat het goed was geweest.

Fries

Marten Heida werd op 6 februari 1929 als boerenzoon geboren in het Friese Echten. Thuis was de moedertaal Fries. Maar op school en in de kerk weerklonk de tale Kanaäns. Zo noemde men het Nederlands in gereformeerde gezinnen. Hierdoor verstond hij perfect het spanningsveld tussen de Frans-Vlaamse streektaal en het Nederlands, na drie eeuwen scheiding.

De Leeuw van Vlaanderen

Tussen de schaarse boeken van zijn grootouders ontdekte Marten De Leeuw van Vlaanderen. Het lezen van Hendrik Conscience maakte hem nieuwsgierig naar Vlaanderen en zijn geschiedenis. Zijn moeder vertelde hem vaak over de geschiedenis van de Reformatie en over de opstand van de geuzen in de Westhoek. “Toen waren er in Frans-Vlaanderen meer gereformeerden dan in Nederland”, merkte Marten fijntjes op.

Onderwijzer

Door zijn benoeming als onderwijzer woonde Marten achtereenvolgens in Groningen, Friesland, Drenthe. In 1961 kwam hij in het Zeeuws-Vlaamse Zaamslag terecht als hoofd van de gereformeerde lagere school. Later verhuisde hij nog eens naar het Gelderse Veenendaal.

Frans-Vlaanderen

Zaamslag was voor Marten een uitstekende uitvalsbasis om Frans-Vlaanderen te ontdekken. Hij leerde er Frans-Vlamingen kennen en ook de mensen rond het Komitee voor Frans-Vlaanderen: André Demedts, Luc Verbeke, Jozef Deleu.

Over zijn eerste bezoeken aan Frans-Vlaanderen maakte hij twee diareportages met bijbehorende aantekeningen. Ooit gaf hij me die documentatie cadeau met de woorden: “Mijn omgeving toont hier geen interesse voor. Ze zijn voor jou, doe er iets mee.”

Het Nederlands dagblad

Het lijfblad van de gereformeerden was begin jaren zestig het Gereformeerd Gezindsblad, het latere Nederlands Dagblad. Hoofdredacteur en Tweede Kamerlid Piet Jongeling was een van de weinige Nederlandse politici met belangstelling voor de Franse Nederlanden. 25 jaar lang nam Marten het op zich om in deze krant o.m. over Frans-Vlaanderen te publiceren. Zijn eerste artikel, over de Duinkerkse dichter Michiel de Swaen, verscheen in februari 1968.

ANV en Zannekin

De vlotte pen en diplomatische gaven van Marten werden ook in het verenigingsleven opgemerkt. In het Algemeen-Nederlands Verbond vervulde hij van 1979 t.m 1985 de functie van algemeen secretaris en hij was van 1979 t/m 1994 redacteur van Neerlandia.

Bij de stichting Zannekin werd hij bestuurslid, en van 1989 tot 2003 voorzitter. In die periode legde Zannekin zich niet alleen op de Franse Nederlanden toe, maar ook op de Duitse grensgebieden, Luxemburg en het Walenland.

Marten stond mee aan de wieg van het jaarboek De Nederlanden ‘extra muros’. De originele kijk van Marten Heida op de Nederlanden blijft levend en inspirerend in de 42 jaargang van dit jaarboek.

Lees dit artikel ook in Neerlandia, op blz. 15 https://drive.google.com/file/d/1N20BWT9pRhg31aSdyq5Wgw9AZx3bMUBQ/view

13.10.2020