WIDOPEDIA
Een blog over Frans-Vlaanderen, de Nederlanden en Europa
Wido Bourel
Meest recente berichten
Archieven
Kernwoorden

Het Nederlands in Sint-Omaars

Het Nederlands kon zich in Sint-Omaars handhaven tot eind 16de eeuw.

De Frans-Vlaamse stad Sint-Omaars, op de historische grens tussen Vlaanderen en Artesië, is een van mijn lievelingssteden. Ik ga er wel eens een biertje drinken in De Drie Kalders, een kroeg op de grote markt. Sporen van de Vlaamse streektaal in Sint-Omaars? In zijn studie Het Nederlands in Sint-Omaars door de eeuwen heen brengt de eminente Frans-Vlaanderenkenner Cyriel Moeyaert, 99 jaar jong, ons dit verhaal.

Terecht stelt Moeyaert vast: “De meeste Sint-Omaarsnaars weten niet dat hun stad vroeger een grotelijks Nederlandstalige stad geweest is.” Voeg eraan toe: de meeste Vlamingen en Nederlanders weten dat al evenmin. In zijn boek over de Amsterdamse patriciërsfamilie Six spreekt historicus Geert Mak over de familie Six als “afkomstig uit de Noord-Franse stad Saint-Omer”. Hier had moeten staan: de Zuid-Nederlandse stad Sint-Omaars. Foei Geert! Stamvader Jan Six, kon vlot zijn weg vinden in Amsterdam, omdat hij Nederlandstalig of tweetalig was, zoals toen alle inwoners van zijn geboortestad.

Olla Vogala

In de 7de eeuw behoorde Sint-Omaars tot de Saksisch-Friese ruimte tussen Bonen (Boulogne-sur-Mer) en Sint-Omaars enerzijds, en Zuid-Engeland anderzijds. Vandaar dat de Frans-Vlaamse streektaal het meest met het Engels verwante Nederlandse dialect is.

Lateen én Diets werden in de 11de eeuw in de Sint-Omaarse scholen onderwezen. Hier, in de schaduw van de invloedrijke Sint-Bertijnsabdij, schreef Lambert van Sint-Omaars zijn encyclopedische werk Liber Floridus en Petrus Pictor zijn lofdicht op Vlaanderen De laude Flandriae. Wellicht liep de anoniem gebleven schrijver van de befaamde verzen Hebban Olla Vogala ook in Sint-Omaars school, suggereert Moeyaert fijntjes. Want dit gedicht werd voorzeker door iemand uit de omgeving van Sint-Omaars geschreven.

De Drie Kalders is een kroeg op de grote markt van Sint-Omaars, een ondertussen verfranste stad in Noord-Frankrijk, die opnieuw Nederlands wil leren. Bron: https://fr.wikipedia.org/wiki/Tourisme_dans_le_Nord-Pas-de-Calais | CC BY 2.0 | Foto openroads.com

De Broekers

In de stad kon de Nederlandse taal zich handhaven tot het einde van de 16de eeuw. In de eeuw dat de familie Six naar Amsterdam vluchtte, legden de schepenen van de stad Sint-Omaars nog jaarlijks de eed in het Frans én het Nederlands af. Ook alle officiële bekendmakingen waren tweetalig.

In de aanpalende dorpen woonden en werkten de Broekers, de tuinders die groenten kweken op de vruchtbare gronden in het moeras. Daar weerklonk de streektaal nog in het begin van de 20ste eeuw. Moeyaert vertelde me ooit dat hij, rond 1970, een dame afkomstig uit deze streek had gesproken die haar Frans-Vlaamse moedertaal nog machtig was.

Op zijn onnavolgbare wijze grasduint Cyriel Moeyaert door vele bronnen, archieven en boeken, ontleedt oude straat- en wijknamen en toponiemen, om aan te tonen dat Sint-Omaars nog lang Nederlandstalig bleef. Dit kleinood, uitsluitend bij de auteur te verkrijgen is belist een aanrader voor alle liefhebers van de geschiedenis van de Frans-Vlaamse streektaal.

Bronnen

  • Moeyaert, C. [2019]. Het Nederlands in Sint-Omaars, door de eeuwen heen. Sint-Jan ter Biezen: eigen beheer. (meer informatie: cyriel.moeyaert@telenet.be]
  • Mak, G. [2016]. De levens van Jan Six: Een familiegeschiedenis. Amsterdam: Uitgeverij Atlas Contact.

In het tijdschrift Neerlandia (2019/4) verscheen mijn column over het Nederlands in Sint-Omaars.

het-nederlands-in-sint-omaars.pdf
Gepubliceerd

28.12.2019

Kernwoorden
Cyriel Moeyaert (10), Sint-Omaars (2)
Reacties

Nicolas Bourgeois en Frans-Vlaanderen

Confidenties in het Olmkasteel

Nicolas Bourgeois (1896-1982) was tijdens het interbellum en in de oorlogsjaren een Frans-Vlaamse voorman en schrijver met aanzien.  Een sleutelfiguur om de Vlamingen in Frankrijk beter te begrijpen, tijdgenoot, vriend, rechterhand  en intellectueel alter ego van Jean-Marie Gantois, de leider van het Vlaams Verbond van Frankrijk. 

Wido Bourel ontmoette Nicolas Bourgeois voor de eerste keer in 1972. Het begin van vele boeiende gesprekken in het Olmkasteel in Hazebroek, waar Bourgeois woonde.

Na briljante studies aan de Ecole Normale Supérieure werd deze eminente kenner van het gedachtegoed van Pierre-Joseph Proudhon de meest actieve federalist in Frans-Vlaamse kringen. Als gewezen student aan de Normale Sup’ beschikte Nicolas Bourgeois over het uitgebreid netwerk van de Franse elitescholen. Van de ministeries tot de krantenredacties en de universiteiten, overal vond je anciens van de Normale Sup’ met wie Bourgeois zijn leven lang  in contact bleef.

Als schrijver heeft Nicolas Bourgeois – ook onder vele schuilnamen – een omvangrijk oeuvre nagelaten. Zijn  verhalen en essays getuigen van een scherpe eruditie en schalkse humor, gekoppeld aan een volkse bewogenheid. Deze non-conformist in hart en nieren wist zijn Vlaamse en Europese overtuiging aan de jongere generaties door te geven.

Deze confidenties in het Olmkasteel schetsen het levensverhaal van een talentvolle  schrijver en activist van de Vlaamse zaak in het geboorteland van het jacobinisme. Dit boek is tevens een unieke getuigenis over de groei en het wedervaren van de Vlaamse zaak in Frankrijk tijdens het interbellum en de tweede Wereldoorlog, en, als dusdanig,  onmisbaar in de bibliotheek van elke overtuigde Vlaming.

Titel
Nicolas Bourgeois en Frans-Vlaanderen. Confidenties in het Olmkasteel
Uitgeverij
ID
ISBN
978 94 9143 6116
Depotnummer
D/2020/12772/001
NUR
681
Formaat
14,5 x 21 cm
Afwerking
genaaid gebonden, 185 blz. met meer dan 40 illustraties
Prijs
€ 19,5 + € 6 verzendkosten voor België
Andere landen: contacteer ons
Overzicht boeken
Bestellen

Bakstenen en identiteit

De Frans-Vlaamse architect Louis-Marie Cordonnier (1854-1940) was na WO I de leidende figuur achter de wederopbouw van Frans-Vlaanderen in streekgebonden stijl. 

Honderd jaar geleden, in 1919, na het einde van de Eerste Wereldoorlog, ontstond in Frans-Vlaanderen een nieuwe vorm van vrijetijdsbesteding, het ramptoerisme.  

2019-2-Bourel-Bakstenen-en-identiteit.pdf
Gepubliceerd

12.08.2019

Kernwoorden
Bakstenen (1), Louis-Marie Cordonnier (1)
Reacties

De Laatste Vlaamse IJslandvaarders

Is de titel van een gedicht dat onze vriend Hendrik Carette me opstuurde. 

De-laatste-Vlaamse-IJslandvaarders.pdf

Gepubliceerd

13.05.2019

Kernwoorden
Hendrik Carette (1), IJslandvaarders (1)
Reacties

Frans-Vlaanderen, tussen West-Vlaams en Nederlands

Een van de Vlaamse naamborden van EUVO.

Lees dit artikel ook op Doorbraak: https://doorbraak.be/frans-vlaanderen-tussen-west-vlaams-en-nederlands/

Henri Vaassen is  docent Nederlands in Duinkerke en voorzitter van het Huis van het Nederlands in Belle. Ik ontmoette hem naar aanleiding van een uitzending over de Nederlandse taal voor de Frans-Vlaamse Radio Uylenspiegel waaraan we samen participeerden. Henri bevestigt me dat ongeveer 20.000 mensen in  het noorden van Frankrijk, van lager tot universitair onderwijs, Nederlands leren. Hij brengt ook goed nieuws mee naar de uitzending met betrekking tot de start van officieel  tweetalig onderwijs Nederlands-Frans in de streek. Een eerste project wordt dit jaar nog opgestart in Rosendael bij Duinkerke, aldus een beslissing van de Franse onderwijsautoriteiten.

20.000 studenten

als thuistaal zo goed als uitgestorven

Veel Vlamingen hier denken dat er een verband bestaat tussen die 20.000 studenten die Nederlands leren, en het spreken van de West-Vlaamse streektaal aldaar. Henri wil ons niet teleurstellen maar : ‘de waarheid is dat wie vandaag de dag  Nederlands studeert in Frans-Vlaanderen voor de overgrote meerderheid, geen kennis heeft van de streektaal’.  Voor de goede en eenvoudige reden dat ze als thuistaal zo goed als uitgestorven is. Het aantal mensen dat nog de Frans-Vlaamse streektaal spreekt is nooit officieel vastgesteld. De optimisten spreken over 20.000. De realisten over enkele duizenden.

Anosteké

 kennis van enkele woorden en zinnen

In het café of op de markt kan je nog wel Vlaamsch horen klappen  door oudere mensen. Door de vele naamborden in  het Vlaamsch,  zou je fout kunnen concluderen dat de streektaal nog springlevend is. Karel Appelmans, een Gentenaar die al enkele jaren in Frans-Vlaanderen woont, is er — en terecht — fier op:  met  zijn vereniging Euvo heeft hij duizenden Vlaamse naamborden  op huizen aangebracht. Maar dat is nog geen garantie dat de eigenaars van die huizen West-Vlaams of Nederlands spreken. Ze houden nog van de klanken van hun oude taal, dat wel. Maar de  kennis ervan is meestal herleid tot de kennis van enkele woorden en zinnen, en een leeuwenvlag in de tuin.

Karel stelt vast: ‘zelfs tussen  Vlaamsgezinden of binnen een Vlaamse vereniging in Frans-Vlaanderen is de voertaal meestal Frans’. Ze moeten soms hulp krijgen om de naam van hun huis  te kunnen uitspreken. Dit verklaart ook de schrijfwijze van het biermerk Anosteké. De naam moest  fonetisch worden weergegeven  omdat weinig Frans- Vlamingen ‘tot een noaste  (andere) keer’ kunnen lezen.

Vlaamse filmpjes

De West-Vlaming Mark Ingelaere, geboren op een boogscheut van de schreve, spreekt  de streektaal  van de Westhoek. Hij maakt prachtige filmpjes van de laatste Frans-Vlamingen die hun sappige West-Vlaamse taal nog machtig zijn. Hij heeft inmiddels bijna 200 filmpjes opgenomen, zonder wetenschappelijke pretentie maar zeer waarachtig. Je kan ze op YouTube bekijken.

Aandoenlijk is het te luisteren  naar deze laatste getuigen van de aanwezigheid van onze taal in Frans-Vlaanderen, die ooit nog  in Artesië, en tot aan de kust bij Kales en in Land van Bredenaarde, werd gesproken. De opnames zijn  ook zeer interessant studiemateriaal voor taalkundigen. Mark kreeg hiervoor  terecht lof en aanmoediging  van onder meer de bekende Nederlandse taalkundige en dialectoloog  Marc van Oostendorp, verbonden aan het Meertensinstituut en de Universiteit Leiden.

Een erkenning voor de streektaal

De laatste jaren wordt onder de naam Flamand Occidental een revival van de streektaal gestimuleerd met cursussen en opleidingen in de volkstaal. Dit is het werk van de vereniging Akademie voor Nuuze Vlaemsche Taele (ANVT). Een duizendtal cursisten volgen deze opleidingen in de streektaal. Een aantal dat niet in verhouding staat tot de 20.000 mensen die er Nederlands leren. Maar het belet de ANVT niet de show te stelen en het debat te kapen.

De ANVT biedt de gemeenten ook een tweetalig charter aan met als doel de naam van de gemeente, soms ook de straatnaamborden, en de toeristische informatie in de twee talen West-Vlaams & Frans te vermelden. In de traditie van de Vlaamse taalkundigen als Gezelle, De Bo, Willem Pée en Cyriel Moeyaert  is men ook overgegaan tot het verzamelen van specifieke woorden in het West-Vlaams. Dit leidde onlangs tot de uitgave van een tweetalig Woordenboek van de Vlamsche taele in Frankryk.

Lobbyen voor het West-Vlaams

West-Vlaams als regionale taal erkend

Maar de sterkte van de ANVT berust vooral in haar lobbywerk bij allerlei lokale politieke mandatarissen, burgemeesters, leden van de Regionale Raad, volksvertegenwoordigers. De meeste van deze politici  hebben nog nooit een woord West-Vlaams, laat staan Nederlands, uitgesproken. Ze weten eigenlijk niet  waar het om gaat, maar dit kan de pret niet bederven. Zo is onlangs door de Regionale Raad van ‘ Hauts-de-France’ het West-Vlaams als regionale taal erkend, met forse subsidies voor de ANVT tot gevolg.  Sterker nog, de Regionale Raad wil overgaan tot de oprichting van een ‘Puublike Office van het West-Vlamsch’ (sic). Dat is een moeizame vertaling voor ‘Office public du Flamand Occidental’.

De erkenning van de regionale taal zou al bij al  goed nieuws betekenen, ware het niet dat het ANVT kiest voor het West-Vlaams los van het Nederlands. Men doet er  alles aan om in alle publicaties  het West-Vlaams in spelling en syntaxis maximaal te differentiëren van het Nederlands. Voor sommige mensen van de Akademie voor nuuze Vlaemsche Taele is het Nederlands gewoon een vreemde taal die niets met het West-Vlaams te maken heeft. De Regionale Raad heeft dus ook op aanraden van de ANVT het West-Vlaams, zonder enige link met het Nederlands, erkend. 20.000 studenten Nederlands worden zo door  de officiële instanties van de regio ‘Hauts-de-France’  in de steek gelaten.

Steun voor het Nederlands

Enkele Frans-Vlamingen komen in het verweer en klagen deze situatie aan. Ze willen dat de erkenning van het West-Vlaams als streektaal wordt verbonden aan de erkenning van het Nederlands. Men komt tot de Kafkaiaanse situatie dat de Regionale Raad van de regio  ‘Hauts-de-France’ pro West-Vlaams is. Terwijl  politici  van de Regionale Raad van het Noorden departement  het onderwijs van het Nederlands steunen.

dwaalspoor van het West-Vlaams zonder het Nederlands

Het West-Vlaams en het Nederlands als voorwerp van een politiek spel in Frankrijk, stel je voor. Een nieuwe vereniging, de Andries Stevenkring, genoemd naar een 18de eeuwse Frans-Vlaamse taalkundige uit Kassel, wil het dwaalspoor van het West-Vlaams zonder het Nederlands aankaarten. De nieuwe vereniging  overweegt de organisatie van een Staten Generaal van het Nederlands met de steun van verkozenen uit de Regionale Raad  van het Noorden-departement.

Rol voor Vlaanderen

Deze Frans-Vlamingen voelen zich  door sommige Vlamingen aan deze kant van de Schreve in de steek gelaten. Dat West-Vlaamse organisaties het onderwijs van het West-Vlaams in Frans-Vlaanderen zogezegd steunen om er, kost wat kost, het personeel dat ze te kort hebben, te kunnen rekruteren, kunnen ze missen als kiespijn. Wil iemand van de West-Vlaamse werkgeversorganisaties opstaan en duidelijk maken dat de taal van het Vlaamse bedrijfsleven het Nederlands is?

zwijgt de Taalunie in alle talen

Ook de Vlaamse regering zou een zinvolle rol kunnen spelen in dit verhaal. Men kan zich toch afvragen waartoe meer Vlaamse macht leidt als ons internationaal cultureel beleid het onderwijs van het  Nederlands in Frans-Vlaanderen niet steunt, ook niet financieel. Terwijl zwijgt de Taalunie in alle talen en bewijst ze haar irrelevantie in de grensgebieden en in de steun aan de  Nederlandse taal extra muros.

Gepubliceerd

10.05.2019

Reacties

Over de Nederlandse taal op Radio Uilenspiegel

Op zaterdag 20 april sprak ik op Radio Uilenspiegel over de Nederlandse taal en het West-Vlaams in Frans-Vlaanderen. Samen met Henri Vaassen, docent Nederlands in Duinkerke en voorzitter van het Huis van het Nederlands in Belle was ik te gast van Michel Lieven en Karel Appelmans van de Michiel de Swaenkring. Beluister hier de opname.

Gepubliceerd

25.04.2019

Kernwoorden
Radio Uilenspiegel (2)
Reacties

Gestolen Vlaamse kunst

Gaspar De Craeyer, De wonderbaarlijke visvangst, ca. 1630-1635, Palais des Beaux-Arts, Rijsel, inventarisnr. P 183
Bron: https://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Lille_PdBA_de_crayer_christ.jpg

Het Frans-Vlaamse stadje Kassel werd in 2018 tot dé lievelingsgemeente van de Fransen gekozen. Wellicht speelt de uitstekende reputatie van het Musée de Flandre aldaar een rol in deze keuze. Een museum als een venster op de Vlaamse schilderkunst in een streek nauw verbonden met Vlaanderen en de Nederlanden.

Wonderbaarlijke visvangst of ordinaire roof?

De laatste tentoonstelling was gewijd aan de Antwerpse barokke schilder Gaspar de Crayer. En in 2019 besteedt het museum uiteraard aandacht aan het Bruegeljaar.

Het bewonderen van De Crayers De wonderbaarlijke visvangst deed me mijmeren over de lotgevallen van kunstbezit. En over de door de Franse legers geroofde kunstwerken. Zoals De wonderbaarlijke visvangst, ooit eigendom van een parochiekerk in Oostende. Vandaag is dit schilderij te vinden in het Paleis voor Schone Kunsten in Rijsel.

Dieven met universele ambitie

Het was gewezen staatssecretaris Elke Schreurs die, twee jaar geleden, het dossier over roofkunst heropende. Ze vroeg het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) om een rapport. Ik citeer even uit dit document:

Een te eenzijdige benadering van deze transfers van erfgoed op het einde van de 18de eeuw vanuit de invalshoek van kunstroven zou te beperkend zijn. Men vergeet dan immers hoezeer de toe-eigening van cultuurgoederen door de Franse natie in het teken stond van een universele ambitie van bevrijding en promotie van de kunst ter opvoeding van alle burgers. Deze democratische ambitie steunde op de opkomende notie dat erfgoed wordt bepaald door collectieve toe-eigening.

Georganiseerde diefstal heet dus plots transfers van erfgoed en collectieve toe-eigening. Ambtenaren en jakobijnen: dezelfde strijd!

Resitutie én gratis toegang

Een inventaris uit 1880 leert ons dat 271 kunstwerken door de Franse troepen werden geroofd. 90 werken kwamen terug. Van 74 gestolen schilderijen was de locatie in Frankrijk bekend. De overige werden vermist. De KIK reduceert dit nu tot 64 meesterwerken in Frans bezig, 6 in Mainz en 1 in Milaan. 19 stuks zijn blijkbaar verdwenen.

Na de slag bij Fleurus (1794) werden panelen van het Lam Gods gestolen en met kar en paard naar Parijs gebracht. Gelukkig pronken ze vandaag opnieuw in Gent. Maar werken van Rubens, Van Dyck en Jordaens hadden minder geluk. De Franse machthebbers hadden een duidelijke voorkeur voor barok…

Ik stel voor om de Franse staat nu voor de keuze te stellen. Óf deze schilderwerken komen terug naar hun rechtmatige eigenaars. Óf ze worden geschonken aan musea in Frans-Vlaanderen, zoals het Musée de Flandre in Kassel. En geef alle Vlamingen in afwachting daarvan gratis toegang tot musea waar gestolen Vlaamse kunst hangt!

Bron

In het tijdschrift Neerlandia publiceer ik regelmatig een column over Frans-Vlaanderen. Gestolen Vlaamse kunst is het onderwerp van mijn nieuwste column in het eerste nummer van  2019.

2019-1-Bourel-Gestolen_Vlaamse_kunst.pdf

De volledige inhoudsopgave van deze Neerlandia is te vinden met deze link. Het tijdschrift Neerlandia kan ik mijn lezers van harte aanbevelen.

Gepubliceerd

25.03.2019

Kernwoorden
Gestolen kunst (2)
Reacties

Dagklapper – maart

1maart752Pepijn de Korte, zoon van Karel Martel, en hofmeier over het hele Frankische Rijk wordt tot koning der Franken uitgeroepen. De “vadsige koning” Childerik III, de laatste Merovinger, wordt afgezet. Hiermee komt een einde aan de heerschappij van de Merovingen en komen de Karolingen op de troon, die al een eeuw lang de hofmeiers, zeg maar de eerste ministers, leverden.
1maart1260De Brugse handelaars verkrijgen handelsrechten in Engeland.
1maart1792Keizer Leopold II overlijdt in Wenen. De Fransen maken daarvan gebruik om de oorlog te herbeginnen en de Zuidelijke Nederlanden binnen te vallen.
1maart1793Graaf François de Croix de Clerfayt (1733-1798), een van de vermaardste krijgslieden van de Nederlanden, verplettert de Fransen republikeinen in Aldenhoven en ontzet Maastricht. Clerfayt was een Henegouwse militair, geboren op het kasteel van Bruille in Waudrez, die het in Oostenrijkse dienst tot veldmaarschalk bracht.
1maart1795Eerste bijeenkomst der Nationale Vergadering van de Bataafse Republiek, het collaboratieregime met de Fransen in Noord-Nederland. Deze voert nog voor de grondwet de scheiding van kerk en staat door, en stelt de “Joodse natie” gelijk met de “Bataafse”, lees Nederlandse, burgers.
1maart1814De geallieerde machten besluiten in Wenen dat de Noordelijke Nederlanden onder Prins Willem een gebiedsuitbreiding alsook verdedigbare grenzen zullen krijgen en dat de herenigde Lage Landen een koninkrijk zullen worden.
1maart1905Geboorte in Hingene van de dichter en publicist Pol Le Roy (1905-1983). Hij speelde een voorname rol in het Verdinaso.
1maart2004In Aarlen begint het proces tegen Marc Dutroux. Televisiebeelden van de slecht afgesloten gevangeniswagen met openzwaaiende deur en de rijkswachter die met zijn paard in de eerste bocht onderuit gaat, doen de rond over de hele wereld.
2maart1127In Brugge wordt Karel de Goede, graaf van Vlaanderen, in de Sint-Donaaskerk vermoord door handlangers van de familie Erembouds. Hij was de zoon van Knoet van Denemarken en kleinzoon van Robrecht de Fries. Karel de Goede nam deel aan de eerste kruistocht, verdedigde de armen en handhaafde in zijn graafschap recht en orde. De leider van de samenzwering tegen hem was niemand minder dan de proost van het Sint-Donaaskapittel, Bertulf Erembouds. Die werd gevat en in Ieper opgehangen. Karel de Goede werd als martelaar vereerd en in 1884 door de paus zalig verklaard.
2maart1476Nederlaag van Karel de Stoute te Grandson in Zwitserland, kanton Vaud. Hier begint de teloorgang van het Bourgondische rijk van het Westen.
2maart1793Henegouwen wordt door Frankrijk aangehecht.
2maart1820Geboorte in Amsterdam van de schrijver Multatuli, pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker, vooral bekend om de roman die hij in 1859 te Brussel schreef: Max Havelaar, of De koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
2maart1921Overlijden in Antwerpen van de volkskundige Alfons de Cock. Deze Oost-Vlaamse onderwijzer was van 1900 tot 1921 de voornaamste redacteur van het tijdschrift Volkskunde, dat werd opgericht in 1888 en nog steeds verschijnt!
3maart1568Op bevel van de Raad van Beroerten, opgericht door de Spaanse bezetter o.l.v. Alva, worden op deze rouwdag 500 mensen in de Nederlanden aangehouden. De rechters waren Spanjaarden en streng katholieke landgenoten. De Raad velde duizenden doodsvonnissen en kreeg daardoor snel de bijnaam Bloedraad.
3maart1616Overlijden in Highgate, Londen, van de plantenkundige Mathias de Lobel (Lobelius) geboren te Rijsel (Frans-Vlaanderen) in 1538. Als stadsgeneesheer van Middelburg trad hij in dienst van Willem van Oranje als lijfarts.
3maart1919Overlijden in Gent van Julius Mac Leod, hoogleraar plantkunde aan de Rijksuniversiteit Gent. Deze Vlaamse liberaal met Schotse roots, tevens prominente wetenschapper met internationale faam, ontpopt zich als onvermoeibare strijder voor de vernederlandsing van het onderwijs in Vlaanderen. De Vlaamse Beweging moet volgens hem een intellectuele en sociale beweging zijn waarin volksontwikkeling en vernederlandsing van wetenschap en onderwijs centraal staan. Hij ziet in dat de intellectuele achterstand van Vlaanderen ook zijn sociale en economische achterstand veroorzaakt. Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog vlucht hij naar Engeland en zet zijn wetenschappelijk werk voort aan de Victoria University in Manchester. Alhoewel hij zich nooit heeft ingelaten met het activisme worden na de oorlog zijn bezittingen in België, waaronder zijn bibliotheek, geplunderd en vernield. Te veel voor hem: enkele weken later overlijdt hij aan een griep.
3maart1922De Franstalige Brusselaar en socialistische minister Emile Vandervelde verklaart in de Kamer van volksvertegenwoordigers: “De activisten handelden niet uit baatzucht maar uit idealisme”.
3maart1928Overlijden in Den Haag van de Nederlandse schilder Jan Toorop (1858-1928), belangrijkste Nederlandse kunstschilder van het symbolisme. Na zijn opleiding aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten Amsterdam vervolmaakt hij zich aan de Academie voor Schone Kunsten in Brussel. Hij maakt kennis met de letterkundigen Emile Verhaeren en Maurice Maeterlinck en de vooraanstaande schilders James Ensor en Fernand Khnopff. In Machelen deelt hij een tijdlang een atelier met de symbolistische schilder William Degouve de Nuncques. Toorop werd geëerd met talrijke straatnamen en een monument in Den Haag. In de Amsterdamse Beurs van Berlage zijn nog vele muurschilderingen van hem te zien.
3maart1945Britse vliegtuigen bombarderen per vergissing de Haagse woonwijk Bezuidenhout. Er vallen 550 doden, meer dan 250 zwaargewonden en duizenden mensen worden dakloos.
3maart1983Overlijden in Sint-Lambrechts-Woluwe van de striptekenaar Hergé ofte Georges Remi (1907-1983), vader van Kuifje. Zijn vader was een Waal, zijn moeder een Vlaamse en hij werd geboren in Brussel, wat hem later doet zeggen: “Ik ben een synthetische Belg”. De eerste avonturen van Kuifje verschenen op 10 januari 1929. Een andere mooie uitspraak van Hergé: Les plus belles aventures sont intérieures.
4maart1438Filips de Goede onderwerpt het opstandige Brugge.
4maart1590Bij verrassing veroveren de Nederlanders de stad Breda op de Spaanse bezetters: met behulp van het turfschip van Adriaan van Bergen worden 68 soldaten in het kasteel van Breda binnengesmokkeld. Rond middernacht komen de soldaten uit het ruim tevoorschijn. Hoewel de Spaanse bezetters van het kasteel zes keer talrijker zijn, vluchten ze of worden ze gevangengenomen. Op 4 maart trekt prins Maurits van Oranje Breda binnen, waarna de bezetters zich definitief overgeven. Dit is het eerste belangrijke militaire succes van prins Maurits en van Johan van Oldenbarnevelt.
4maart1793De Franse sansculotten veroveren Geertruidenberg (Noord-Brabant).
4maart1839Willem I, koning der Nederlanden, aanvaardt de afscheiding van België. Limburg wordt opgedeeld in een Belgische en een Nederlandse provincie, Luxemburg in een Groothertogdom en een Belgische provincie.
5maart1512Geboorte te Rupelmonde van Gerardus Mercator (Geraard de Kremer), Vlaams kosmograaf, cartograaf en instrumentenmaker. Hij gebruikte als eerste het woord atlas. Volgens Abraham Ortelius was hij “de prins der wiskundigen en de voorganger van alle geografen van zijn tijd”.
5maart1799In de bossen van Haasdonk wordt Jan Baptist Tassyns standrechterlijk terechtgesteld door de Fransen voor zijn aandeel aan de Boerenkrijg. Het zogenaamde “Tassynskruis” werd te zijner nagedachtenis in de omgeving van de plaats van terechtstelling opgericht in 1898.
6maart1890In de Belgische Senaat wordt voor de eerste keer een Nederlandse redevoering uitgesproken.
6maart1960Overlijden in Steenvoorde (Frans-Vlaanderen) van Renaat Despicht, dichter en taalkundige, eerste hoogleraar Nederlandse taal en letterkunde aan de Katholieke Universiteit Rijsel. Hij werd in Ochtezele geboren op 25 maart 1870.
6maart1963Overlijden in Utrecht, 92 jaar oud, van de groot-nederlander Kornelis ter Laan, socialistisch voorman, burgemeester van Zaandam, en bekend taal- en volkskundige en overtuigd Heel-Nederlander. Hij is de auteur van verschillende woordenboeken, o.m. van een Folkoristisch woordenboek en Nederlandse spreekwoorden, spreuken, en spreekwijzen. Hij was geboren in Slochteren (Groningen) op 8 juli 1871 en schreef ook verschillende werken over de taal van zijn geboortestreek. Naar hem is de K. ter Laan Prijs genoemd, die sinds 1983 jaarlijks wordt uitgereikt door de Stichting ’t Grunneger Bouk.
6maart1980De Frans-Vlaamse schrijfster Marguerite Yourcenar, geboren Marguerite Cleenewerck de Craeyencour, wordt als eerste vrouw lid van de Académie Française.
7maart1305Gwijde van Dampierre, Graaf van Vlaanderen, sterft in Compiègne na lange jaren in Franse gevangenschap te hebben doorgebracht.
7maart1924De Vlaamse Kringen van Frans-Vlaanderen vergaderen op de Katsberg en besluiten zich te verenigen onder de naam Union des Cercles Flamands, later Vlaams Verbond van Frankrijk. Algemene secretaris wordt Jean-Marie Gantois.
7maart1928Overlijden in Hazebroek (Frans-Vlaanderen) van Jules Lemire, Frans-Vlaams voorman, volksvertegenwoordiger van 1898 tot 1918 en burgemeester van Hazebroek van 1914 tot zijn dood. Lemire was een Vlaams en sociaal geëngageerd katholiek priester in de trant van priester Daens. Hij stond de scheiding van kerk en staat voor en maakte zich na de Eerste Wereldoorlog zeer verdienstelijk bij de wederopbouw, o.m. door de oprichting van een hypotheekbank, een ziekenhuis en de elektrificatie van Hazebroek.
8maart1355Afgevaardigden van 44 Brabantse gemeenten komen in Leuven bijeen en geven Hertog Jan III uiting van hun wil om verenigd te blijven. Dit zal leiden tot de Blijde Inkomst (3 januari 1356), de hoeksteen van de democratie in de Nederlanden.
8maart1578De Spaanse landvoogd Don Juan begint het beleg van Nijvel. De stad valt snel in zijn handen. Kort daarop volgen Beaumont, Zinnik, ’s-Gravenbrakel, Maubeuge, Havré en Chimay.
8maart1901Overlijden in Antwerpen van Peter Benoit, Vlaamse componist en muziekpedagoog, bezieler van de Vlaamse romantische muziek en stichter van het eerste Vlaamse Conservatorium te Antwerpen. Het gebruik van de moedertaal in de muziekopvoeding beschouwde hij als essentieel. Hij pleitte daarom voor een vernederlandsing van het muziekonderwijs in Vlaanderen, voor een Vlaamse opera, voor Vlaams muziektheater in kleine steden en voor culturele samenwerking met Nederland.
8maart1974Overlijden in Amsterdam van de Nederlandse cabaretier Wim Sonneveld. Hij wordt vaak samen met Toon Hermans en Wim Kan vernoemd als de “Grote Drie” van het Nederlandse cabaret van na de Tweede Wereldoorlog.
9maart1585De stad Brussel onderhandelt over haar overgave aan de Spanjaarden. De gekoesterde plannen voor de onafhankelijkheid der Nederlanden, zo gekoesterd door de het jaar voordien vermoorde Willem van Oranje, vallen voorlopig in duigen.
9maart1833Overlijden in Wormhout (Frans-Vlaanderen) van de rederijker J.B. Bertein, dichtmeester van de rederijkerskamer Rijp van zinnen.
9maart1855Geboorte in Aalst van Isidoor Bauwens, arts, toneelauteur en ijveraar voor het gebruik van het Nederlands in de wetenschappen. Hij begon met het samenstellen van het eerste Nederlands geneeskundig woordenboek, werk dat door zijn dood in 1918 werd afgebroken.
9maart1975Op het familiedomein Mussenborg in Edegem overlijdt, 91 jaar oud, de Franstalige schrijfster Marie Gevers. Ze was bevriend met Emile Verhaeren die haar tot schrijven aanzette. Stammend uit een patriciërsfamilie schreef ze in een sierlijk Frans, “dat toch zo Vlaams was”( Octave Mirbeau). Marie Gevers vertaalde ook Nederlandse literaire werken in het Frans, o.m. Hollands Glorie van Jan de Hartog.
10maart1427Filips de Goede, hertog van Bourgondië en graaf van Vlaanderen, wil de lakennijverheid van Ieper beschermen “tellement renommée par tous pays et nacions tant de chrestienneté comme d’autres” en geeft aan de inwoners een privilege dat de concurrentie van naburige dorpen moet tegengaan : “Nul ne pourra tisser ou fouler publiquement ou occultement du drap dans aucuns villages des châtelleries d’Ypres, de Bailleul, de Cassel et de Warneton sous peine d’ammende de soixante livres parisis, de saisie d’ouvrage et d’un an de banissement hors des terres de Flandres”.
10maart1585Overlijden in Leiden van de Vlaamse arts en botanicus Rembert Dodoens. Zijn vader was stadsarts van Mechelen en verzorgde Margareta van Oostenrijk op haar sterfbed. Rembert wordt o.m. keizerlijk lijfarts in Wenen en later hoogleraar geneeskunde en plantkunde aan de universiteit van Leiden. Zijn nieuw classificatiesysteem, toegepast in zijn Cruydeboeck (1554), heeft enorme invloed op de botanici na hem. Zijn werken worden in de meeste Europese talen vertaald en zelfs in het Japans. Zo schept hij een methode voor de verdere beschrijving en indeling van tropische planten uit de koloniën.
10maart1901Geboorte in Borgerhout van de Vlaamse kunstenaar Ferdinand Berckelaers, beter bekend onder zijn pseudoniem Michel Seuphor (= anagram van Orpheus). Seuphor heeft toonaangevende werken gepubliceerd over de geschiedenis en het wezen van de abstracte kunst. In Antwerpen richt hij het tijdschrift Het Overzicht op (1921), in Parijs de groep Cercle et Carré (1929). Hij was een buitengewoon erudiet man die Sanskriet kende en wereldwijd correspondeerde in het Latijn, het Grieks en het Hebreeuws – liever dan in het Engels.
10maart1915In de slag bij Neuve-Chapelle (in Frans-Vlaanderen, ten zuiden van de Ieperboog ofte Ypres Salient) levert de eerste Britse aanval in de Eerste Wereldoorlog een terreinwinst op van twee vierkante kilometer en kost het leven aan dertienduizend Britse soldaten.
10maart1924Overlijden in Brugge van de Vlaamse musicus Karel Mestdagh. In de lijn van Hugo Verriest en Peter Benoit, zijn leraars, componeerde hij uitsluitend op Nederlandse teksten. Hij schreef circa 150 liederen, op teksten van o.m. Pol De Mont, Maurits Sabbe, Albrecht Rodenbach, Eugeen Van Oye , waaronder de zeer bekende O Schelde, Kerlingaland, Dan mocht de beiaard spelen en het Vlaggelied.
10maart1966Het huwelijk van prinses Beatrix met Claus von Amsberg in Amsterdam wordt op gewelddadige wijze verstoord door provo’s.
11maart1793Geboorte in Boechout van Jan-Frans Willems, de ”Vader van de Vlaamse Beweging”, vrijzinnige en Heel-Nederlander.
11maart1916Overlijden in Haarlem van de Friese Heel-Nederlander en taalkundige Johan Winkler auteur van o.m. Oud Nederland en van De Nederlandsche geslachtsnamen in oorsprong, geschiedenis en betekenis.
11maart1989In Mortsel overlijden van Johan Fleerackers, voorzitter van Vaste Taalcommissie, die zeer veel deed voor de toenadering tussen alle Nederlanden. Als kabinetschef van negen ministers van cultuur, bovendien van verschillende “kleur”, wist hij met veel geduld het Taalunieverdrag van 1980 tot stand te brengen. Gaston Durnez noemde hem in een herdenkingsboek “De meest Nederlandse van alle Vlamingen”.
12maart1559Eerste verdrag van Cateau-Cambrésis tussen Frankrijk en Engeland. De Engelsen verkopen de havenstad Kales (Calais) in Frans-Vlaanderen voor 500.000 ecu’s aan de Fransen. Daarmee is de territoriale band tussen Engeland en het continent voor het eerst sinds 1066 geheel verbroken, voorgoed zoals zal blijken.
12maart1793De Franse generaal Dumouriez geeft voor de Conventie toe dat de opstand in de Nederlanden dreigend is. De bevolking wil het Franse juk afwerpen.
12maart1945Vermoedelijke overlijdensdatum van het Duits-Joodse meisje Anne Frank in het concentratiekamp Bergen-Belsen.
12maart1950Volksraadpleging over de vraag of men Leopold III weer wil zien regeren. 57,68 % antwoordt met “ja”. In Vlaanderen zijn het er 72%. Ook Namen, Luxemburg en het Duitstalige gebied stemmen in meerderheid “ja”, maar Brussel nipt niet. Door te dreigen met een burgeroorlog haalt het Waalse “neen” zijn slag thuis en doet Leopold III troonsafstand. De Franstalige linkerzijde toont aan hoe men in België straffeloos de democratie buiten werking kan stellen.
13maart1564Kardinaal Granvelle verlaat Brussel om zich naar Spanje terug te trekken. De vreugde in de Nederlanden, waar hij zich onmogelijk gemaakt had, is zeer groot. Alhoewel afwezig, blijft hij titulair aartsbisschop van Mechelen tot 1583.
13maart1567De Spaanse troepen verslaan een geuzenleger in de slag bij Oosterweel, een polderdorp ten noordwesten van Antwerpen. Hun aanvoerder, Jan Marnix van Sint-Aldegonde, broer van Filips, sneuvelt tijdens de slag. Twee dagen nadien smeekte een katholiek priester in het publiek dat de geuzen allemaal vernietigd mochten worden, zoals die 7800 die nu te Oosterweel bij Antwerpen waren doodgeslagen of verbrand. Met de slag bij Oosterweel begint de Tachtigjarige Oorlog, die zal eindigen met de Vrede van Munster.
14maart1566Oprichting van het Eedverbond der Edelen, hoofdorgaan van de strijd tegen Spanje. De ontevreden edelen komen voor het eerst bijeen te Brussel in het paleis van Floris I van Pallandt, heer van Culemborg, Gulik en Burg-Reuland. In deze laatste plaats, in het in 1920 door België geannexeerde Duitse grondgebied, bevindt zich zijn praalgraf.
14maart1918In Utrecht, betoging tegen de Belgische annexatieplannen.
14maart1933Overlijden in Ukkel van Louis Chaltin, koloniaal pionier die in Kongo deelnam aan de strijd tegen de Arabische slavenhandelaars.
14maart1974Publicatie in de Journal Officiel de la république française : “Déclaration à la sous-préfecture de Dunkerque. Hekkerschreeuwen (cris de l’ensorcellement). Objet : maintien et développement du patrimoine culturel et artistique flamand sous toutes ses formes, ainsi que la défense du patrimoine naturel de la Flandre. Siège social : 42, rue Carnot, 59114 Steenvoorde.” De initiatiefnemers zijn Jean Paul Sepieter en Wido Bourel.
15maart1579Filips II vaardigt de ban uit tegen Willem van Oranje in wie hij de voornaamste aanstichter ziet van de opstand in de Nederlanden. Iedereen wordt uitgenodigd hem te doden en wie daarin slaagt zal 25.000 gulden krijgen, bovendien straffeloosheid voor vroeger begane misdaden en verheffing in de adelstand.
15maart1587Aan de Universiteit te Leiden wordt een Hortus Botanicus, de eerste, nog altijd bestaande, botanische tuin van Nederland opgericht. Eerste directeur is de hoogleraar Carolus Clusius (Charles de l’Ecluse) afkomstig uit Atrecht.
15maart1676Half-meert, reed men over ’t Scheld met kar en peerd.
15maart1744Aankomst van Karel van Lotharingen, zwager van de Oostenrijkse keizerin Maria-Theresia, als gouverneur van de Zuidelijke Nederlanden.
15maart1825Generaal-Majoor Jozef Jacob van Geen (1775-1846) overwint te Mangara (op Sulawesi, Nederlands-Indië) koningin Arne Datoe en haar leger van Buginezen en Makassaren. Van Geen was een Gentenaar die in Leuven had gestudeerd. In 1830 weigert hij Belg te worden uit trouw aan de Heel-Nederlandse natie.
15maart1881Geboorte in Dendermonde van de Vlaamse jurist, auteur en politicus Lodewijk Dosfel. In 1898 sticht hij het invloedrijke jongerentijdschrift Jong Dietschland. Dosfel is een gematigde, katholieke nationalist die federalisme voorstaat, maar wel overtuigd Heel-Nederlander is. Zijn gehoor en zijn gezag zijn zeer groot in het katholieke Vlaanderen van de beginnende 20ste eeuw en hij draagt veel bij tot de volkse bewustwording van de katholieke jeugd in Vlaanderen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt hij hoogleraar aan de onder Duits gezag weer Nederlandstalig geworden universiteit van Gent. Hij houdt zich ver van de activistische politiek van de Raad van Vlaanderen en weigert een benoeming tot secretaris-generaal van het Vlaamse ministerie van justitie. Toch schrijft hij een Katholiek Activistisch Verweerschrift (1917) dat veel ophef maakt. Na de oorlog wordt hij wegens activisme veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar komt al in december 1920 vrij wegens ziekte.
15maart1916Afkondiging van het decreet waarbij de Gentse universiteit vernederlandst werd.
15maart1971De jonge, beloftevolle Vlaamse beroepsrenner Jempi Monseré, verongelukt tijdens een wielerwedstrijd.
16maart1405Overlijden te Atrecht (Frans-Vlaanderen) van Margaretha van Male, dochter van de graaf van Vlaanderen Lodewijk van Male en echtgenote van de Bourgondische hertog Filips de Stoute.
16maart1581Geboorte in Amsterdam van de dichter Pieter Corneliszoon Hooft, dichter, historicus en toneelschrijver. Hooft was drost en kastelein van Muiden, waar hij een zeer ruime intellectuele kring rond zich verzamelde, de Muiderkring. Daartoe behoorden o.m. Constantijn Huygens, Bredero, Anna Roemersdochter Visscher, Maria Tesselschade Visscher, Joost van den Vondel, Jacob Cats enz. Na het laatste feest aan het einde van de zomertijd namen ze van elkaar afscheid met de bekend gebleven groet “tot in de pruimentijd“, waarmee de volgende zomer was bedoeld. Merkwaardig voor zijn tijd is wel dat Hooft een stoïcijnse, humanistische levensbeschouwing beleed, zonder een religie aan te kleven. Hooft was nooit lid van welke kerk dan ook.
16maart1585Geboorte te Amsterdam van de dichter Gerbrand Adriaenszoon Bredero, een van de grootste en meest veelzijdige auteurs van de Gouden Eeuw.
16maart1815Willem I roept zich uit tot koning der Verenigde Nederlanden, een herrezen staat waarin de Zuidelijke Nederlanden herenigd worden met het Noorden.
16maart1946Tijdens de nacht wordt de IJzertoren te Diksmuide vakkundig opgeblazen door ‘onbekende’ daders.
16maart1953In De Toerist, publicatie van de Vlaamse Toeristenbond  verschijnt een artikel van Testis, pseudoniem van Jean-Marie Gantois, getiteld “De Vlaamse beweging in de storm”. Hierin doet Gantois het relaas van de laatste jaren van het Vlaams Verbond van Frankrijk, alsook van het proces tegen het VVF na de oorlog.
17maart1582Mislukte aanslag op Willem van Oranje in Antwerpen.
17maart1588De calvinistische predikant Pieter Daeten (Datenus), afkomstig uit Kassel (Frans-Vlaanderen) afkomstig, sterft in Elbing bij Danzig. Zijn Nederlandse psalmvertalingen, opgenomen in de Statenbijbel, worden doorheen de eeuwen gezongen in Zeeland en in Zuid-Afrika. Hij is een tijdlang raadsman van Willem van Oranje, maar wordt daarna in Gent, ten tijde van de calvinistische stadsrepubliek (1577-1584), een hardnekkige tegenstander van Oranjes verzoeningspolitiek. Als schuilnaam koos hij Petrus Montanus en Pieter van den Berg, naar zijn geboorteplaats op de Kasselberg. Onlangs kwam in het nieuws dat Dathenus waarschijnlijk de schrijver van het Wilhelmus is.
17maart1677De Fransen veroveren Valencijn (Valenciennes) in Frans-Vlaanderen.
17maart1704Overlijden in Den Haag van Menno, baron van Coehoorn, afkomstig uit Friesland. Als vestingbouwer en belegeringsstrateeg is hij, samen met Vauban, de meest vermaarde specialist in Europa. Hij is ook de uitvinder van een naar hem genoemde draagbare mortier, waardoor de positie van de stukken en de vuurkracht van een vesting veel moeilijker kon worden ingeschat. Hij nam deel aan verscheidene veldslagen tegen de Fransen, belegerde Bonn in 1689 en heroverde Namen in 1695. Van Coehoorn stierf in 1704 en werd begraven in de Vaste Burchtkerk van het Friese dorp Wijckel waar op zijn graf een groot monument staat.
18maart1793De Fransen onder aanvoering van generaal Dumouriez worden tijdens de tweede slag van Neerwinden verslagen door een coalitieleger van Oostenrijk, Pruisen, de Nederlanden, Engeland, Sardinië en Spanje. Hiermee herwint Oostenrijk de heerschappij over de Zuidelijke Nederlanden en wordt het Franse revolutionaire leger uit onze landen verdreven.
18maart1892Overlijden in Lynn (Massachusetts, USA) van Karel-Jozef van de Poele,. Hij was de uitvinder van de elektrische tram en de trolleybus. Van de Poele, geboren in Lichtervelde (1846), verkreeg 249 patenten voor elektrische uitvindingen en was een geducht concurrent van Thomas Edison.
18maart1928In het sanatorium van Miavoye-Anthée wordt Paul van Ostaijen geveld door tuberculose. Hij was een avant-gardeschrijver, expressionistisch dichter en criticus, daarnaast overtuigd Vlaams-nationalist met sociaal-revolutionaire accenten en Heel-Nederlander. Zijn graf bevindt zich op het erepark van het Antwerpse Schoonselhof.
19maart1478De stad Belle (Frans-Vlaanderen) wordt volledig platgebrand door de troepen van de Franse koning Lodewijk XI.
19maart1813Geboorte in Bantyre bij Glasgow van de Schotse predikant en ontdekkingsreiziger David Livingstone.
19maart1839De Kamer van volksvertegenwoordigers aanvaardt het Verdrag der XXIV artikels, dat Limburg verdeelt in een Belgische en een Nederlandse provincie en Luxemburg in een onafhankelijk Groothertogdom, geregeerd door het huis Oranje-Nassau, en een Belgische provincie.
19maart1847Overlijden in Gent van de dichter Karel L. Ledeganck, die vooral bekend is om zijn De Drie Zustersteden, waarin hij Brugge, Gent en Antwerpen verheerlijkt. Hij is een van de eerste talentvolle vertegenwoordigers van de romantiek in de Zuidelijke Nederlanden. Daarnaast ijverde hij als vrederechter en provincieraadslid onvermoeibaar voor de vernederlandsing van de administratie en het onderwijs. In 1897 werd in zijn geboorteplaats Eeklo voor hem een standbeeld onthuld.
19maart1862Geboorte te Mechelen van Jef Denijn, wereldberoemd beiaardier. Hij wordt gezien als de ontwerper van de technologie die de moderne beiaard mogelijk maakt.
19maart1923In Antwerpen legt voor de eerste keer de Belgenland aan, het grootste Belgische schip, negende op de wereldranglijst. Het is eigendom van de Red Star Line en wordt de “trots van Antwerpen” genoemd. Deze lijn zou niet minder dan 3 miljoen landverhuizers uit gans Europa naar de Nieuwe Wereld voeren.
20maartOp Sint-Jonas komt dikwijls vuur van pas.
20maart1602Oprichting in Middelburg, Zeeland, van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). Uitgeweken Antwerpse kooplieden hadden een groot aandeel in dit initiatief. De VOC bezat twee eeuwen lang het monopolie op de handel tussen Europa en Azië en was lang de grootste handelsonderneming ter wereld.
21maartIn de nacht van 21 maart was het tot in het begin van de twintigste eeuw de gewoonte, in vele dorpen en steden van de Nederlanden, om een lentevuur aan te steken. Deze heidense traditie, zoals het nog bestaande Borellefeest in de Westhoek, werd door de Kerk hevig bestreden.
21maart717Karel Martel aanvoerder der Franken, verslaat het leger van Neustrië in Vimy, tussen Atrecht en Kamerijk (Zuid-Vlaanderen). Hierdoor verzekert hij het verder bestaan van de Frankische natie.
21maart1338Ridder Zeger de Kortrijkzaan, alias Seger Cortrezyn, die in 1302 op de Groeningekouter streed als aanvoerder van de Gentse milities, wordt door Lodewijk van Nevers, graaf van Vlaanderen aangehouden en opgesloten in het kasteel van Rupelmonde. Hij was een familielid van de Arteveldes en onderhandelde namens Jacob van Artevelde met Engelse koning, In gevangenschap wordt hij ziek. Lodewijk van Nevers laat hem in zijn bed onthoofden.
21maart1569Alva voert ten bate van de Spaanse kroon in de Nederlanden een nieuwe belasting in die bekend staat als “de tiende penning”.
21maart1918De Duitse gouverneur-generaal von Bissing tekent een besluit tot splitsing van België in twee bestuurlijke gebieden. De Vlaamse provincies alsook de arrondissementen Brussel en Leuven zouden vanuit Brussel bestuurd worden. De Waalse provincies, samen met het arrondissement Nijvel, krijgen Namen als hoofdstad.
21maart1941Geboorte te Utrecht van Paul Fentener van Vlissingen, bekend Nederlands ondernemer, auteur, natuurbeschermer en… miljardair. Hij stamt uit de patriciërsfamilie Fentener van Vlissingen die tot de rijkste families van Nederland behoort. Zelf was hij lange jaren topman van Nederlands grootste familiebedrijf, de Steenkolen Handels-Vereeniging (SHV), vooral bekend door een van zijn filialen, de zelfbedieningsgroothandel Makro.In zijn boek Ondernemers zijn ezels (1995) en zijn talrijke columns in Het Financieele Dagblad  geeft hij ongewoon openhartige beschouwingen over management en decentralisatie, eerlijkheid en corruptie, ambitie en succes.Hij raakt geboeid door Zuid-Afrika en de ecologie. Na zijn loopbaan in het bedrijfsleven sticht hij African Parks Conservation om verwaarloosde natuurparken te doen herleven en de lokale economie in Afrika op een ecologische manier vooruit te helpen.
21maart1974Minister Irene Vorrink opent in Amsterdam het eerste proefstation voor elektrisch aangedreven openbaar vervoer: vijf Witkar-wagentjes staan klaar voor gebruik. De Witkar is een driewielig elektrisch motorvoertuig, ontworpen door de Nederlandse provo Luud Schimmelpennink, oorspronkelijk bedoeld als collectief vervoermiddel in de Amsterdamse binnenstad. Dit ecologisch project blijkt vooruit op zijn tijd en wordt in 1986 opgeheven.
21maart1975Overlijden in Lier van Flor van Reeth, architect, stichter samen met Felix Timmermans en Ernest van der Hallen van De Pelgrim, een beweging van Vlaamse, katholieke en eigentijdse kunstenaars. Hij evolueerde naar een functionele architectuur, verwant met de Internationale Stijl (Ludwig Mies van der Rohe, Oscar Niemeyer, Alvar Aalto e.a.) en de Nederlandse Nieuwe Zakelijkheid van o.m. Bernard Bijvoet en Gerrit Rietveld.
22maart1521Keizer Karel V beveelt alle boeken en geschriften van Martin Luther te verbranden en verbiedt “dat men identieke boeken drukt, verkoopt of leest”.
22maart1599Geboorte in Antwerpen van de schilder Antoon van Dyck. Samen met Rubens, Jordaens en Teniers vertegenwoordigt hij de roem van de barokkunst in de Zuidelijke Nederlanden. Hij bracht het tot hofschilder van de Engelse koning, die hem adelde. Vandaar sir Anthony van Dyck.
22maart1887Geboorte te Rotterdam van Anthony van Hoboken, musicoloog en dr. honoris causa van de universiteit van Kiel. Hij richtte te Wenen het eerste muzikaal documentatiecentrum op. Hij catalogeerde alle werken van J. Haydn, classificatie die sindsdien wordt aangeduid als “Hoboken-indeling”.
23maart1606Overlijden in Leuven van Joost Lips (Justus Lipsius), humanist, filosoof en historicus. Lips doceert zowel in het lutheraanse Jena als in het calvinistische Leiden en het katholieke Leuven. Zijn specialiteiten zijn Seneca en de stoïcijnse filosofie. Als de landvoogden Albrecht en Isabella, daags na hun Blijde Inkomst in Leuven, een les van hem komen bijwonen (november 1599) prijst hij langdurig de deugd van vergevingsgezindheid, omdat zij de mens verheft tot de hoogte der goden. De aartshertogen verlaten de aula in eerbiedige stilte. Nog dezelfde avond krijgen driehonderd arrestanten hun vrijheid terug.
23maart1612Stichting van Nieuw Nederland, het latere New York, door Nederlandse kolonisten. Alhoewel de Nederlandse inwijkelingen, waaronder vele Frans-Vlamingen, niet talrijk waren en hun kolonie al na enkele tientallen jaren door de Engelsen werd overgenomen herinneren vele plaatsnamen nog aan de Nederlandse aanwezigheid. Zo zijn er de wijken Harlem (van Haarlem), Brooklyn (van Breukelen), Hoboken (naar Hoboken bij Antwerpen) en Flushing (van Vlissingen), The Bronx (naar de nabije brouwerij van Jonas Bronck), het Staten Island (verwijzend naar de Nederlandse Staten-Generaal) en Coney Island (konijneneiland). Ook verschillende straatnamen, zoals Bridge street (Brugstraat), Broadway (Breede Wegh), Wall street (toen de Walstraat), waar de vestingmuur liep die Nieuw-Amsterdam moest beschermen tegen de Indianen en de Engelsen. Ook de vlag van de stad New York, blauw, wit en oranje naar de kleuren van de Prinsenvlag van de Republiek der Nederlanden, herinnert aan dit verleden.
23maart1915Geboorte van de Friese skötjseschipper Lodewijk Meeter, tweevoudig winnaar van het skötsjesilen, een zeilwedstrijd met de prachtige Friese zeilboten die zijn oorsprong heeft in de 19e eeuw.
24maart1252Margaretha, gravin van Vlaanderen en Henegouwen, verleent rechten aan de handelaars uit Hamburg.
24maart1607Geboorte in Vlissingen van Michiel Adriaan de Ruijter, de grootste vlootvoogd der Nederlanden.
25maart1861Geboorte in Hamme aan de Schelde van de Vlaamsgezinde romancier Filip de Pillecyn. Tijdens de Eerste Wereldoorlog meldt De Pillecijn zich als vrijwilliger en wordt later, in het licht van het onrecht dat de Vlamingen in het Belgisch leger wordt aangedaan, een van de leiders van de Frontbeweging in de loopgraven van de IJzer. Bij zijn overlijden in 1962 werd hij net als andere grote namen uit de Vlaamse culturele wereld begraven op het Campo Santo in Sint-Amandsberg.
25maart1870In Ochtezeele (Frans-Vlaanderen), geboorte van Renaat Despicht, Frans-Vlaamse schrijver en dichter, redacteur van Tisje Tasje’s Almanak en eerste professor Nederlands aan de katholieke universiteit Rijsel.
25maart1917De gebroeders Edward en Frans van Raemdonck uit Temse sneuvelen tijdens een aanval  in elkaars armen in Steenstrate, waar een monument aan hun tragisch lot herinnert. Ze waren 21 en 20 jaar.
25maart1968Overlijden in Antwerpen van Camille Huysmans, socialistisch politicus, van 1905 tot 1922 secretaris van de socialistische Internationale. Hij was een van de drie “kraaiende hanen”, samen met de katholiek Frans Van Cauwelaert en de liberaal Louis Franck, die in de jaren ’20 een verbeten strijd voerden voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit Gent, doel dat ze in 1930 bereikten. Als Minister van Kunsten en Onderwijs in verscheidene regeringen heeft Huysmans sterk bijgedragen tot de vernederlandsing van het onderwijs in Vlaanderen.
26maart1577De Spanjaarden ontruimen Antwerpen.
26maart1675Kapitein De Moor overwint Jan Bart in Oostende.
26maart1827Overlijden in Wenen van de componist Lodewijk (Ludwig) van Beethoven. Hij was geboren in Bonn aan de Rijn, maar zijn familie was uit Kampenhout in Brabant afkomstig.
26maart1995Verdrag van Schengen dat voorziet in het wegvallen van de controle van personen binnen de EU-Grenzen, tussen Benelux, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Griekenland en Oostenrijk.
27maart935Overlijden van Arnulf I, bijgenaamd de Grote of de Oude, zoon van Boudewijn II de Kale, graaf van Vlaanderen.
27maart1482In Brugge overlijdt Maria van Bourgondië, amper 25 jaar oud, na een val van haar paard in de bossen nabij het kasteel Wijnendale. Haar twee jonge kinderen, de driejarige Filips de Schone en de tweejarige Margaretha van Oostenrijk, die nog een vooraanstaande rol zullen spelen in de geschiedenis van de Nederlanden, worden opgevoed door haar stiefmoeder Margaretha van York. De dood van Maria van Bourgondië betekent het einde van het Bourgondische huis, dat ongeveer een eeuw over de Nederlanden regeerde. Ze ligt begraven in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Brugge in een opmerkelijk praalgraf.
27maart1854Geboorte in Sinaai van de componist Edgard Tinel. In 1877 behaalde hij de Romeprijs met zijn Vlaamse cantate Klokke Roeland op tekst van Julius Sabbe.
27maart1950Eerste steen voor de nieuwe Opel-fabriek in Antwerpen, in het kader van het Marshallplan. Een van de voorwaarden die de Amerikaanse eigenaars oplegden voor de herstart van de fabriek was: geen Belgische subsidies voor het maken van films in eigen land !!!
27maart1971Overlijden in Laren (Noord Holland) van de graficus en tekenaar Maurits Cornelis Escher.
27maart1977Overlijden in ’s-Gravenwezel van Lodewijk de Vocht, componist, dirigent en conservatoriumdirecteur.
27maart1982Overlijden van mijn oude vriend Nicolas Bourgeois in Hazebroek (Frans-Vlaanderen). Hij was historicus, schrijver, erevoorzitter van de Michiel de Swaenkring en gewezen voorman van het VVF samen met Jean-Marie Gantois.
28maart“Wanneer ’t in de maert dondert, als de son in den ram is,
Zijn de boeren verschrikt, maer ten laetsten sal alles wel zijn”.
28maart1534Wullenweyer van Lübeck wordt gedwongen de Nederlandse scheepvaart vrije doortocht te verlenen door de Synd (of Sond). Een vloot van 40 schepen bewapend in de Nederlanden en geleid door admiraal Gerard van Meckeren laat onze vlag vrij wapperen in de Baltische zee .
28maart1892Geboorte in Gent van prof. Corneel Heymans, Nobelprijswinnaar fysiologie en geneeskunde in 1938. Als voorzitter van de medische afdeling van Winterhulp België onderhandelde hij tijdens de Tweede Wereldoorlog met de Duitse bezetter om dringende geneesmiddelen te verkrijgen. Na 1945 werd professor Heymans hiervoor geschorst door de Rijksuniversiteit Gent.
29maart1540In Brussel geboorte van Filips Marnix van Sint-Aldegonde, schrijver en politicus in dienst van Willem van Oranje waarvoor hij vele diplomatische missies leidde. Later burgemeester van Antwerpen. Met Oranje was hij de ziel van het verzet tegen Spanje.
29maart1650Overlijden in Antwerpen van Cornelis I Galle, de beroemdste telg van een graveursfamilie. Hij werkte o.m. voor Titiaan en Rafaël. Cornelis volgde in 1615 zijn broer Theodoor op als bijna-exclusieve uitvoerder van de ontwerpen van Rubens.
29maart1655Overlijden in Leuven van Valerius Andreas Desselius, met zijn echte naam Walter Dries. Hij studeert filosofie aan de universiteit van Dowaai (Frans-Vlaanderen) en krijgt op 23-jarige leeftijd een leerstoel aangeboden aan het drietalencollege te Leuven. In 1678 wordt hij er professor aan de rechtenfaculteit en eerste bibliothecaris aan de universiteit, nadien nog decaan en tenslotte rector. Hij schreef vele rechtshistorische werken, o.a. Bibliotheca Belgica, een beschrijving van alle steden van De Nederlanden.
29maart1868Geboorte in Kornwerd van de Friese dichter en historicus Obe Postma. Zijn lyriek behandelt de verbondenheid met de geboortegrond en het eigen verleden. In 1984 riepen de Gedeputeerde Staten van Friesland de Dr. Obe Postmaprijs in het leven, een Friese literaire prijs voor vertalingen.
29maart1886Geboorte in Rotterdam van de schilder en graveur Dirk Baksteen, leerling van Jacobs Smits en die zich eveneens als Smits in de Kempen vestigde.
30maart991Tijdens de slag bij Laon valt hertog Karel, de laatste Karolinger, in handen van de Franse koning Hugo Capet. Karel van Neder-Lotharingen was de laatste hoop van het op onze bodem ontstane Frankische vorstenhuis.
30maart1624Tweede reeks Nederlandse inwijkingen in Nieuw-Nederland : dertig Zuid-Nederlandse families schepen in voor de Nieuwe Wereld. Acht families vestigen zich definitief op het eilandje dat we nu Manhattan noemen en achttien anderen zetten hun reis verder, stroomopwaarts de Hudson, richting binnenland. Het eiland Manhattan werd van de Indianen afgekocht voor zestig florijnen en ze gaven het de naam Nieuw-Vlaanderen. Tot deze acht families behoorde Philippe Maton uit Torkonje. Later kwamen nog andere Vlamingen uit Rijsel zich bij hen voegen. Toen in 1652 een groot aantal Noord- Nederlanders in de regio kwamen werd het eiland herdoopt in Nieuw-Amsterdam. Nog later, in 1664, maakten de Engelsen zich meester van Nieuw-Amsterdam en gaven het ook de nieuwe naam New York, ter ere van de broer van hun koning Karel II.
30maart1640In Antwerpen overlijdt de schilder Pieter Pauwel Rubens, wereldberoemd barokkunstenaar en diplomaat in dienst van de Spaanse belangen.
30maart1853Geboorte in het Noord-Brabantse Zundert van de schilder Vincent van Gogh. De werken van de tijdens zijn leven miskende Van Gogh gaan nu astronomische prijzen op de internationale kunstveilingen. Op 2 juni 1973 werd in Amsterdam het Van Gogh Museum geopend.
31maart1128De graaf van Vlaanderen, Diederik van den Elzas, vormt een nationaal leger om Willem van Normandië te verdrijven die door de Franse koning aan Vlaanderen was opgedrongen.
31maart1388Te Sint-Kwintens-Lennik wordt op Witte Donderdag Everaard Tserclaes, schepen van Brussel vermoord door de baljuw van Gaasbeek en dit op aanstoken van een politiek tegenstander, Sweder van Abcoude. Everaard was een zeer geliefde leider sinds hij in 1356 Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen, uit Brussel had verdreven. De moord op Tserclaes wekte de volkwoede van de Brusselaars op die Gaasbeek vijf weken lang gingen belegeren. Hun proviand bestond grotendeels uit kippen. Vandaar de latere spotnaam voor de Brusselaars: kiekenfretters.
31maart1938Overlijden in Den Haag van de dichter Willem Kloos. Mijn favoriete gedicht van Willem Kloos is Ik ben een god.
 Ik ben een god.
 Ik ben een God in ’t diepst van mijn gedachten,
En zit in ’t binnenst van mijn ziel ten troon
Over mij zelf en ’t al, naar rijksgeboôn
Van eigen strijd en zege, uit eigen krachten.
 En als een heir van donkerwilde machten
Joelt aan mij op en valt terug, gevloôn
Voor ’t heffen van mijn hand en heldere kroon:
Ik ben een God in ’t diepst van mijn gedachten.
 – En tóch, zo eindloos smacht ik soms om rond
Úw overdierb’re leên den arm te slaan,
En, luid uitsnikkende, met al mijn gloed
 En trots en kalme glorie te vergaan
Op úwe lippen in een wilden vloed
Van kussen, waar ’k niet langer woorden vond.
Gepubliceerd

01.03.2019

Het boek van de maand van de VVB

In het februarinummer van Grondvest, maandblad van de Vlaamse Volksbeweging werd mijn publicatie Het meten van de tijd als boek van de maand gekozen.

Grondvest_februari-5GVD-1.pdf
Gepubliceerd

12.02.2019

Reacties

Olla Vogala

Het verhaal van de taal van de Vlamingen, in Frankrijk en elders

Cliquer ici pour le texte en français

In deze tweetalige, beknopte geschiedenis van de taal van de Vlamingen neemt de auteur ons mee naar de verre oorsprong enin de boeiende geschiedenis van de Vlaamse streektaal die in Frans-Vlaanderen gesproken wordt. Het Vlaams/Nederlands gaat in directe lijn terug  naar het Frankisch, taal van de stichters van het Frankenrijk, later afgekort tot Frankrijk.

Maar vandaag de dag is het Frans-Vlaamsnog enkel de spreektaal van enkele duizenden Frans-Vlamingen in Frankrijk. De auteur schetst het verloop van deze ontwikkelingen, eeuwenlang voortgestuwd door de kwalijke Franse centralisering en nivelleringspolitiek. Hij legt zich niet neer bij het identiteitsverlies van de Vlamingen in Frankrijk en pleit hartstochtelijk voor de bevordering van het Nederlands,  culturele voedingsbodem van de Frans-Vlaamse streektaal en taal van meer dan 23 miljoen Europeanen.

Het boek is tweetalig opgevat. Het richt zich  tot alle Frans-Vlamingen met interesse voor de taal van hun voorouders, alsook voor al wie belangstelling heeft voor minderheidstalen in Frankrijk en Europa. De Vlaamse en Nederlandse lezers zullen een vergeten maar boeiende bladzijde van de geschiedenis van hun moedertaal op Frans grondgebied herontdekken.

Na het succes van de eerste uitgave, door Marnixring gratis verspreid in alle bibliotheken van het Noordendepartement, bevat deze tweede uitgave nieuwe aanvullende teksten over de taal van de Noordzeegermanen of Ingvaeones, over de zogenaamde tweetaligheid van Vlaanderen in de middeleeuwen, alsook over de toekomstperspectieven van het onderwijs van het Nederlands in Frans-Vlaanderen. Onmisbaar in de bibliotheek van elke Vlaming en Nederlander alsook als cadeau voor een Franstalige relatie.

Titel
Olla Vogala. Het verhaal van de taal van de Vlamingen, in Frankrijk en elders
Beschrijving
Tweetalige uitgave Nederlands-Frans
Uitgeverij
Yoran Embanner (Bretagne)
ISBN
978-2-36747-0474
Formaat
12,5 x 19 cm
Afwerking
paperback – 177 blz.
Prijs
€ 9 + € 6 verzendkosten voor België
Andere landen:ons contacteren
Overzicht boeken
Bestellen