De Mora: het vlaggenschip van Willem de Veroveraar

Een uitstap in Normandië, in de voetsporen van Mathilde van Vlaanderen

Lees dit artikel ook op Doorbraak: https://doorbraak.be/de-mora-het-vlaggenschip-van-willem-de-veroveraar/

Honfleur is een schilderachtige havenstad aan de Normandische kust. Liefhebbers van het maritiem patrimonium en de Normandische geschiedenis zijn er begonnen aan de bouw van een replica van de Mora, het vlaggenschip van de vloot die Willem van Normandië voor zijn veroveringstocht naar Engeland bracht.

Dit verhaal, dat zich in de elfde eeuw afspeelt, kleurt ook een beetje Vlaams. De bouw van het vlaggenschip de Mora werd namelijk gefinancierd door Willems echtgenote, Mathilde van Vlaanderen.

Mathilde van Vlaanderen

Mathilde was een dochter van de graaf van Vlaanderen Boudewijn V. Vlaams geld dus. Door haar moeder Adelheid was ze een volle nicht van de Franse koning. Dat maakte van haar een begeerde bruid in haar jonge jaren. Er hangt een romantisch verhaal boven de relatie en de voorhuwelijkse perikelen van Mathilde en Willem. Geschriften uit de dertiende eeuw vermelden gretig dat Willem, nadat hij eerst door Mathilde werd afgewezen, tot in Brugge was gekomen om haar af te ranselen en te ontvoeren. Ernstige bronnen hierover ontbreken echter.

Door haar huwelijk werd Mathilde hertogin van Normandië. En na de verovering van Engeland, werd ze als koningin van Engeland in Wesminster Abbey gekroond. Het kostte Willem evenwel heel wat energie om zijn nieuwe Engelse rijk onder controle te krijgen. In zijn afwezigheid regeerde Mathilde over Normandië, en wel tot ieders tevredenheid.

Wandkleed

Van de vloot van Willem en van de slag bij Hastings bezit men slechts één afbeelding, maar dan wel een heel bijzondere. Het is het beroemde wandkleed van Bayeux. Je zou het een stripverhaal van borduurwerk kunnen noemen: 70 meter lang, 50 cm hoog en 350 kilo zwaar. Het wandkleed is door het Unesco beschermd als een van de meest waardevolle middeleeuwse stukken in heel de wereld.                                                                 

Oorspronkelijk dacht men dat het om een werk van Mathilde en haar hofdames ging. De waarheid is wellicht minder romantisch. Vermoedelijk werd het rond 1068 vervaardigd in een Engels borduuratelier. De opdrachtgever was bisschop Odo van Bayeux, halfbroer van hertog Willem. Los van de maker, vormt het wandkleed een unieke bron van informatie over de elfde eeuw.

Het wandtapijt van Bayeux illustreert alle stappen van de voorbereiding en de verovering van Engeland tot de bekroning

Het wandtapijt van Bayeux illustreert alle stappen van de voorbereiding en de verovering van Engeland tot de bekroning. Willem wou zijn ambities op de troon van Engeland verzilveren. Tijdens de beslissende slag bij Hastings, op 14 oktober 1066, werd de zittende koning Harald gedood. Willem werd op 25 december van dat jaar in Westminster Abbey tot koning gekroond. Met Pinksteren 1068 volgde de kroning van Mathilde tot koningin.

Inventaris

Los van het wandkleed van Bayeux bestaat een ‘lijst van de schepen’ betrokken bij de overtocht naar Engeland. Deze inventaris wordt in Oxford bewaard. Hierdoor zijn we goed gedocumenteerd over deze indrukwekkend goed georganiseerde overtocht en slag. Het wandkleed toont 626 personen, 862 dieren waarvan 202 paarden en 41 schepen.

Volgens mediëvist Pierre Bruet was Willems leger in totaal samengesteld uit 15.000 manschappen en 5.000 paarden. Dat betekent dat er al Normandische troepen in Engeland gestationeerd waren. 700 schepen zouden de overtocht maken. De vloot met de Mora aan het hoofd verzamelde in de baai van de Somme. Ze vertrok uit Valerie-sur-Somme op 28 november 1066.

De Mora, het vlaggenschip van Willem, is uiteraard prominent vooraan weergegeven op het wandkleed van Bayeux. Het is goed herkenbaar aan het beeld van een verguld kind, drager van een ivoren hoorn en  gewapend met een speer gericht in de richting van de Engelse vijand. De makers van het wandkleed hebben zich vergist: het beeld staat op de achtersteven, terwijl het zich in werkelijkheid op de boeg bevond. Volgens geschreven bronnen zou een draak of een leeuwenkop de achtersteven hebben versierd.

Noorse schepenbouw

De Mora was een snek van 35 meter lang en 5 meter breed. Het werd in opdracht van Mathilde gebouwd in de kleine havenplaats  Barfleur, zonder medeweten van Willem. Het valt op dat de Normandiërs de Noorse technieken van  de schepenbouw van hun grootouders in de elfde eeuw nog niet waren verleerd. De snek was een snel vaartuig en kon 40 tot 60 roeiers vervoeren. Vikingschepen, waarmee ze niet alleen de woelige Noordzee konden trotseren, maar ook grote rivieren met weinig diepgang konden bevaren, en snel troepen met paarden aan wal konden brengen. Airard FitzStephen was de kapitein van de Mora met aan boord de leider van de expeditie: Willem de Veroveraar.

De replica van de Mora wordt vakkundig gebouwd volgens de technieken van de elfde eeuw. De initiatiefnemers kozen er voor om geen hedendaagse technieken te gebruiken. Dat betekent bijvoorbeeld dat het gebruik van een zaag uit den boze is. De planken worden met de bijl vervaardigd, conform de bouwtechnieken van toen. De bouwwerkzaamheden zijn  in januari gestart. Het is de bedoeling dat de werf voor het geïnteresseerd publiek open wordt gesteld. De werkzaamheden zullen vier jaren duren en dienen klaar te zijn tegen 2027. De Mora zal gebruikt worden voor de vaart langs de kustlijn en alle Normandische havensteden aandoen. Het project heeft ook een filmisch én pedagogisch luik. 

Suggesties

Het onderwerp van de Mora leent zich uitstekend als onderwerp voor een weekeinde Normandië. In het spoor van Willem en Mathilde. Een omweg langs het mooi gelegen Valerie-sur-Somme, met zicht op de baai waar Willem zijn vloot verzamelde, is zeker de moeite waard. De weg naar Normandië leidt verder langs de stad Eu.

Daar vind je een sober beeld van de Vlaamse beeldhouwer Maurits de Maertelaere uit Kalken. Het werd vervaardigd naar aanleiding van de duizendjarige stichting van het graafschap Eu door de kleinzoon van de Noor Rollon, stamvader van de Normandische dynastie. In Honfleur wordt de Mora gebouwd. De scheepswerf is te bezichtigen vanaf  september. Het graf van Mathilde van Vlaanderen bevindt zich in Abbaye aux dames Caen. Dat van Willem de Veroveraar in de Abbaye aux hommes in dezelfde stad.

In Bayeux kan je het beroemde wandkleed bewonderen. En in Barfleur, een van de mooiste Normandische dorpjes, het haventje  waar de Mora in opdracht van Mathilde werd gebouwd. Al de rest, van de prachtige door de zee uitgehouwen klippen van Etretat, tot de invasiestranden van Operatie Overlord, vindt u in alle toeristische boeken.

05.03.2023