WIDOPEDIA
Een blog over Frans-Vlaanderen, de Nederlanden en Europa
Wido Bourel

Meest recente berichten
Archieven
Kernwoorden

Was Charles de Gaulle een Vlaming?

De wortels van het standbeeld

Lees dit artikel ook op Doorbraak: https://doorbraak.be/was-charles-de-gaulle-een-frans-vlaming

Vijftig jaar na zijn overlijden waakt de schaduw van Charles de Gaulle nog steeds over politiek Frankrijk. Bij leven, 1,96 meter  groot en het gewicht van de Franse grandeur op zijn schouders, boetseerde hij continu aan zijn standbeeld voor de geschiedenis. De Gaulle, in Rijsel geboren, zag zichzelf als een man van het Noorden. Maar hoe belangrijk was zijn afkomst voor hem?

Een Frans-Vlaming?

In  1958 was de Gaulle terug van weggeweest in de Franse politiek. In het tijdschrift Panorama schreef de beroemde taalkundige Dr. P. C. Paardekooper toen uitbundig over de afkomst van Charles de Gaulle: ‘Een echte Vlaming, een echte Nederlander, zij het dan een Frans-Vlaming’. Hij voegde er aan toe: ‘De naam de Gaulle is een verbastering van het oer-Nederlandse Van de Walle (…).’

‘De naam de Gaulle is mogelijk afgeleid van de Wal (wal = versterking).’

Maar klopt dit? De naam de Gaulle is mogelijk afgeleid van de Wal (wal = versterking). Een mogelijke voorouder van de generaal, Richard de Gaulle (13e eeuw), schreef afwisselend zijn naam ‘de Gaulle’ als ‘de Waulle’ of  ‘Dewaulle’. Noemenswaard is dat Dr. Frans Debrabandere, in zijn Woordenboek van de Familienamen in België en Noord-Frankrijk, aan de naam ‘Gaul’, o.m. de betekenis  geeft van ‘groot, lomp, plomp mens’. What’s in a name?

Rijsel

De banden van de Gaulle met Rijsel kwamen voornamelijk van moederskant. De Maillots waren gegoede industriëlen, sinds generaties in Rijsel en Duinkerke verankerd.

Het museum de Gaulle in Rijsel, gevestigd in de Rue Princesse, waar Charles de Gaulle geboren is, was de woonst van zijn grootouders langs moederskant. Hier was hij kind aan huis. De braderij, de kermissen, de lekkere wafels van banketbakkerij Meert, en de feesten van het jaar zoals Sinterklaas beleefde de Gaulle in een authentieke Vlaamse traditie. In zijn Mémoires vertelt hij over de schoolvakanties in Rijsel, en in de villa St. Patrick in Wimereux, aan de Frans-Vlaamse kust.

Tante Yvonne

Mevr. de Gaulle, met haar meisjesnaam Yvonne Vendroux, was eveneens uit de Franse Nederlanden afkomstig. Tante Yvonne, zo werd ze in de wandelgangen van het Elysée genoemd, werd in Kales geboren,  als een telg van de familie Vendroux, eigenaar van de koekjesfabriek met dezelfde naam. Dit deed de Gaulle ooit lachend zeggen: ‘Ik ben met de Vendroux-koekjes getrouwd’.

‘Hij hield van mediterende wandelingen langsheen de ruwe landschappen van Blankenesse (Cap Blanc-Nez) en Grijzenesse (Cap Griz-Nez).’

Tijdens zijn presidentschap vluchtte de Gaulle weleens uit de Parijse hoofdstad richting de Frans-Vlaamse kust om rust te zoeken in Wissant en omgeving. Hij hield van mediterende wandelingen langsheen de ruwe landschappen van Blankenesse (Cap Blanc-Nez) en Grijzenesse (Cap Griz-Nez).

Pétain, voornaam Philippe

Bij het begin van zijn militaire carrière kwam onderluitenant de Gaulle opnieuw in de Franse Nederlanden terecht. Hij werd aan de vooravond van Wereldoorlog I gekazerneerd bij het 33ste infanterieregiment in Atrecht. Aan het hoofd van het regiment stond een zekere kolonel Pétain. Philippe Pétain, jawel, de latere maarschalk, ook een man uit het Noorden, geboren in Cauchy-à-la-Tour in Artesië.

Pétain had de intellectuele capaciteiten van deze jonge officier snel door en nam hem onder zijn hoede. De bewondering van Charles de Gaulle voor Philippe Pétain bleek zo groot dat hij zijn zoon, geboren in 1921, naar hem vernoemde. Dezelfde Philippe de Gaulle die later over zijn vader getuigde: ‘Het Noorden is voor hem niet alleen zijn geboorteplaats, maar ook synoniem van ethiek, opvoeding en levenswijze. Een zekere reserve om gevoelens uit te drukken, zichtbare koelheid, bescheidenheid, en de behoefte om geen ophef te maken typeren hem.’

Oom Charles

De zwanengang van de Gaulle kwam met de opstand van mei 1968, vervolgens met het referendum over de regionalisering dat hij verloor. Eigengereid kondigde hij dit referendum aan in februari 1969, in het Bretoense Quimper. Hij citeerde mysterieuze verzen in het Bretoens :

‘Va c’horf zo dalc’het, med daved hoc’h nij va spered, Vel al labous, a denn askel, Nij da gaout e vreudeur a bell.’ (‘Mijn lichaam wringt maar mijn geest vliegt naar u zoals een vogel vliegt naar zijn verre broeders’).

‘Zwaar verlamd en levenslang aan zijn Parijse woning gekluisterd, werd oom Charles verliefd op de Bretoense cultuur.’

Verzen geschreven  door zijn oom en naamgenoot Charles de Gaulle (1837-1880), van opleiding een historicus en taalkundige. Zwaar verlamd en levenslang aan zijn Parijse woning gekluisterd, werd oom Charles verliefd op de Bretoense cultuur. Hij slaagde erin Bretoens en Gaelisch te studeren. Hij beheerste weldra het Bretoens zo goed dat hij deze taal als omgangstaal gebruikte. Onder de naam Barz Bro C’hall schreef hij gedichten in het Bretoens, stichtte hij het tijdschrift Fei ha Breiz en trad hij op als secretaris van Breuriez Breiz, een vereniging van Bretoense dichters. Oom Charles werd ook de initiatiefnemer van petities ten gunste van de streektalen in Frankrijk en van een ‘Oproep tot de Kelten’ die van hem een voorvechter van de Bretoense beweging maakte.

De clan Mac Cartan

Op 28 april 1969, na de nederlaag van het referendum, trekt de Gaulle zich definitief terug als president van Frankrijk. Een maand later ‘verdwijnt’ hij voor een merkwaardige reis naar Ierland. Was dat ook onder invloed van Oom Charles, de Keltische bard? Hierover verklaart hij: ‘Het was mijn instinct dat me naar Ierland bracht’. Op zoek naar zijn wortels, want een overgrootmoeder van hem heette Mac Cartan.

‘De Gaulle had grote bewondering voor de legendarische Ierse vrijheidsstrijder Daniel O’ Connell’

De Mac Cartans, heren van Kinelarty in het zuiden van het graafschap Down, vandaag in Ulster, bouwden een stevige reputatie op als bestrijders van de Engelse bezetter. In de zeventiende eeuw vluchtten ze uit Ierland en kwamen in Frankrijk terecht. De Gaulle had grote bewondering voor de legendarische Ierse vrijheidsstrijder Daniel O’ Connell (1775-1847), bijgenaamd The Liberator, waarover zijn grootmoeder een biografie schreef.

Einzelgänger

Dit verklaart wellicht zijn bijna mythische conceptie van het Frans nationaal gevoel, zijn afkeer voor het Verenigd Koninkrijk, het ‘perfide Albion’, en de koppige, rebelse kant van de Einzelgänger die de Gaulle in de internationale politiek altijd bleef.

Tijdens zijn bezoek aan Ierland bracht Charles de Gaulle een toost uit: ‘Ik hef het glas ter ere van Ierland… van heel Ierland.’ De laatste drie woorden werden vergeten of… geschrapt uit de persverslagen.

Charles de Gaulle, ‘grootste Fransman aller tijden’, met Vlaamse en Keltische wortels, overleed anderhalf jaar later, op 9 november 1970.

Gepubliceerd

09.11.2020

Kernwoorden
Reacties