Over de roots van Filips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde

Tijdens een zonnig septemberweekeinde in Zuid-Vlaanderen, gidste ik onze Marnixring Land van Playsantië door de  stad  Sint-Omaars. Deze historische stad, strategisch gelegen aan de aloude grens tussen het graafschap Vlaanderen en Artesië,  is beslist een bezoek waard.

Onze wandeling bracht ons, in de buurt van de markt, langs de Sint-Aldegondestraat. Een gelegenheid om de banden van de familie van Filips Marnix van Sint-Aldegonde met Sint-Omaars en met de Zuidelijke Nederlanden aan te kaarten.

De roots van Marnix

Filips van Marnix, heer van Sint Aldegonde (1540-1598) werd in Brussel geboren. Maar de  naam Marnix roept  Bourgondische wortels op. De familie van Marnix heeft haar wieg in de Savoie en banden met het Groot Hertogdom Bourgondië.

Marnix is de naam van een gehucht van de gemeente Nattages, gelegen in de streek van Bugey in een bocht van de Rhône. Vandaag behoort het tot het departement Ain, maar vroeger maakte het deel uit van het hertogdom Savoie.

Voorouders van Marnix zijn heer van Toulouze-le-Château (Franche –Comté),en  hebben een band met de steden Moûtiers (Savoie) , Chambéry (Savoie), Besançon (Franche-Comté ), alsook Chaux en Saint Claude (Bourgondië). 

In het begin van de XVI eeuw komt Jean van Marnix (1483- 1532), grootvader van Filips, als raadgever en schatbewaarder, in dienst van Margareta van Oostenrijk,  hertogin van Savoie en gouvernante van de Nederlanden. Na een loopbaan als bescheiden officier van rijke huize gaat hij voortaan een politieke rol  spelen bij de Habsburgs.

 Zo komt hij in de Nederlanden terecht, evenals de Savoie en Bourgondië, Habsburgse rijksgebieden.  Jean van Marnix ligt  begraven in Sint Jacob-op-Koudenberg in Brussel.

De naam Sint-Aldegonde

De vader van Filips, Jacques I van Marnix (?- 1557), heer van Toulouse-le-château  en baron de Pottes, was getrouwd met Marie de Haméricourt (?-1540), Vrouw van Mont-Sint-Aldegonde.

Ze hebben samen drie kinderen: Hélène (1536- ?), Jan II (1537-1567), en Filips.

Als oudste zoon draagt Jan de titel van heer van Toulouse-le-château. Filips erfde  van zijn moeder de eigendommen en landen van Sint-Aldegonde en mocht zich voortaan heer van Sint-Aldegonde noemen.

De moeder van Filips, Marie vrouw van Sint-Aldegonde stamde uit een Henegouws adellijk geslacht. Het slot van de  familie de Haméricourt lag in het graafschap Binche, te Mont Sainte-Aldegonde.

De naam Aldegonde refereert naar  een Frankische heilige, Aldegundis of Aldegonda, die in de zevende eeuw  in de streek leefde. Ze werd geboren in Cousolre, nu Frans Henegouwen ,maar werd vooral vereerd in Mabuse (nu Maubeuge).  Het staat trouwens vast dat de moedertaal van Aldegonde het Westfrankisch was, in de tijd dat Henegouwen nog geen Romaans sprak, laat staan Frans (in de tijd van Aldegonde bestond de Franse taal nog niet…).

Banden met Sint-Omaars

Ik begon mijn verhaal met de vermelding dat onze wandeling door Sint-Omaars ons in de Sint-Aldegondestraat bracht.

De naam van Sint-Aldegonde  is nauw verbonden met de stad Sint-Omaars. Een nonkel van Filips, Gérard d’Haméricourt, werd immers abt van de befaamde Sint Bertijnsabdij, en ook,  bisschop van Sint-Omaars.

Hij was de stichter van het Waalse Jezuïetencollege aldaar dat een verfransende invloed had op een stad die toen nog door en door Vlaams was. Maar Gérard d’Haméricourt  stond  in 1572  eveneens aan de wieg van het Sint Bertijnscollege, het  college voor de armere studenten en deze stond, meer dan vermoedelijk, voor de Vlaamse leergangen in Sint-Omaars.

Met onze Marnixvrienden  liepen wij  langs de huidige plaats Victor Hugo, de vroegere Oude Markt,  waar ooit de Sint-Aldegondekerk stond. Een apsis en een bron in een nis  zijn de enige overblijfselen van deze kerk  op de Oude Markt . Over deze kerk, die door de Franse revolutionairen in 1793 werd afgebroken, weten wij dat het om  een  mooie gotische hallenkerk ging, verbouwd in 1515 . De naam van de kerk houdt rechtstreeks verband met de verering van de heilige Aldegonde, en met een tak van de familie Sint-Aldegonde die verschillende schepen in Sint-Omaars telde in de XIVe eeuw.

Tijdens een aanval van de  Franse vijand in 1638 werd de  Sint-Aldegondekerk zwaar  gebombardeerd. Meer dan 600 kanonballen werden  toen op Sint-Omaars gelost met schade aan het portaal  en  de voorgevel van de kerk. Na de slag werden de Franse kanonnenballen die de kerk hadden geraakt  verzameld en in een muur  gemetseld,  in de vorm van een Bourgondisch kruis, symbool van trouw aan de Nederlanden in die tijd. De tekst onder het Sint-Andrieskruis loog er niet om: De Sint-Aldegondekerk werd door de Fransen aangevallen maar niet ingenomen.

05.10.2016