Cyriel Moeyaert 100 jaar

Dr. Jozef Weyns, die ooit het levensverhaal van een eeuweling uit zijn geboortedorp optekende, schreef: “Wie honderd jaren deze wereld heeft kunnen bekijken, vergaarde een berg van herinneringen die merkwaardig zijn. Naar zulk een mens is met gretigheid te luisteren.” Zeker als het iemand is met een sprankelende geest als … Cyriel Moeyaert, die zijn honderdste verjaardag vierde op 23 mei jl.

De taalkundige

Uit en boerengeslacht in het West-Vlaamse Langemark geboren, vond Cyriel Moeyaert snel zijn weg. De briljante student, een fynhoofd zegt men in mijn geboortestreek, zou priester worden. Uit zijn interesse voor de Vlaamse ontvoogdingstrijd groeide ook zijn passie voor de Nederlandse taal. Als leraar Nederlands, later diocesaan inspecteur en animator van zogenoemde ABN-kernen. Samen met o.m. prof. dr. Piet Paardekooper schreef hij de bekende Beknopte ABN-spraakkunst.

De Frans-Vlaanderenkenner

Zijn eerste kennismaking met Frans-Vlaanderen dateert uit 1961. Mensen ontmoeten, het patrimonium ontdekken, de oude streektaal bestuderen. Het werd een revelatie, vervolgens een levenslange passie. Zestig jaar lang vergaarde Cyriel zo een ware encyclopedische kennis inzake Frans-Vlaanderen.

Ik vroeg hem wat het meest veranderd is in Frans-Vlaanderen in al die jaren:

De taal natuurlijk. Toen kon je nog in bijna alle Frans-Vlaamse gemeenten komen zonder een woord Frans te spreken.

Vandaag maakt zijn vriend Mark Ingelaere beeld- en klankopnames van de laatste sprekers van de streektaal. De honderdjarige noemt de situatie een linguïcide. Maar hij blijft optimistisch. Er zijn nog kleine kernen Vlaamssprekende mensen, die trachten de streektaal door te geven aan de volgende generaties. En het Nederlands wordt meer dan ooit op alle onderwijsniveaus gedoceerd…

Schatkamer van het Nederlands

Moeyaert verrichtte ontzettend veel veldwerk op zoek naar mensen die de streektaal nog vlot beheersten. Hij noteerde een schat aan woorden die hij later in zijn Frans-Vlaamse woordenboek bijeenbracht.

Hoe een vurige bepleiter van het AN als hij zich kon interesseren voor een bedreigd dialect?

De Frans-Vlaamse streektaal is een schatkamer van het Nederlands. Ze bewaart allerlei middeleeuwse Nederlandse woorden die in het hedendaags Nederlands niet meer bestaan.

Oude namen voor nieuwe borden

Zijn leven lang bezocht hij vele archieven op zoek naar oude Nederlandse teksten en toponiemen, die hij in vele artikelen ontleedde. Een bron van inspiratie voor Euvo, een vereniging rond Karel Appelmans, die al meer dan duizenden Nederlandstalige naamborden op huizen, straten en monumenten in Frans-Vlaanderen heeft aangebracht. Een initiatief dat Moeyaert een warm hart toedraagt.

Naast zijn werk als taalkundige heeft Cyriel Moeyaert een rijke documentatie verzameld: boeken, documenten en foto’s. Ook stukken over zaken die vandaag verdwenen zijn. Wij zijn hem en Frans-Vlaanderen verplicht deze bijzondere verzameling te bewaren voor het nageslacht.

Bronnen

• Jozef Weyns, Haard en Heem, Heemkring Die Swane, 1984.
• Wido Bourel, Cyriel Moeyaert: In de taaltuin van mijn vaderen, uitgeverij ID, 2015.
• P.C. Paardekoper, J. Peperstraete & C. Moeyaert, Beknopte ABN-spraakkunst, 1963 en volgende: elf drukken.
• Cyriel Moeyaert, Woordenboek van het Frans-Vlaams, Davidsfonds, twee drukken, 2005 en 2012.

Lees dit artikel ook in het tijdschrift Neerlandia (02/2020), pagina 21

16.06.2020